2024ko telesail eta filmak: beldurra bai, lotsarik ez
Segundu batez imajinatu ezazu, irakurle, goizetik gauera, ordutik ordura, soilik errealitate proisaikoak ematen dizkizunak besterik ez dituzula garuneratzen: gosari-bazkari-afari otordurako zer presta gogaikarritik hasi eta albistegiek aurpegiratzen dizkiguten genozidioetara. Batzuk gehiago eta besteok gutxiago, baina onartuko didazue oro har ez garela abentura zirraragarri batean bizi. Ez dakit zuek, baina nik behintzat ez dut irudikatzen egunerokoa fikziorik gabe. Patriarkatuak zeharkatutako gizarte batean bizitzera behartuta gauden emakume eta genero disidenteentzat bizitza eramangarriagoa, ederragoa, ulergarriagoa egin dizkiguten ikusentzunezko fikzioak ez dira gutxi izan 2024an. Doakie eskerrik beroenak, bidenabar, fikzio horiek pentsatu bakarrik ez eta errealitate bilakatzeko bulkada izan duten sortzaileei.
Jakintsu bati agurra
(...) Bere lana ez zen soilik idazketara mugatu. Irakasle eta ikertzaile gisa, belaunaldi berriei euskal kulturaren aberastasuna transmititzen lagundu zuen.
Shane McGowan
2023ko azaroaren 30ean hil zen Shane McGowan, The Pogues taldeko kantaria. Azken urteak osasunez pattal eman zituen, gehiegikeriz betetako bizialdiaren ondorioz, baina uste guztien kontra, 65 urte bete zituen, eta hilabete eskas falta izan zitzaion 66ra iristeko. Jakina, taula gaineko kontzertuak aspaldi utzia zegoen. Ez dakit inoiz pop-rock munduko izar bat sentitu ote zen. Arrakasta ezagutu zuen, baina baita arrastaka ibili ere, alkoholaren eta beste droga batzuen kontsumoak bere osasunari kalte handia egin baitzioten. Ukaezina dena da kantu gogoangarri sorta bat utzi zuela. Beraz, eskertu beharrean gara mundu hau ederragoa izateko bere ekarpena egin zuelako.
Oroimenaren akatsak: begizko lekukoetan eragina (eta III)
Honen aurreko artikuluetan aipatu ditugun oroimenaren bekatu batzuk – distrakzioak, blokeoa edo egozte okerrak-- oso ezagunak zaizkigu gure eguneroko esperientziagatik, eta horregatik erraz ulertzen ditugu; aitorpen faltsuena, aldiz, ulertzeko askoz zailagoa gertatzen zaigu.
Isoraren begiak berdeak ziren edo adiskidetasuna berridazteko beharraz
«Isora tenía los ojos verdes»*. Naiak Andrearen hitzak irakurtzen ditu. «Isora hablaba sola, a veces dormía con los ojos abiertos y me insultaba en sueños». Podcasta entzuten dudan bitartean, begiak itxi eta lagun baten hitzak beste lagun baten ahotik irteten ikusten ditut, ukitu ahalko banitu bezala. «A veces nos veíamos dormidas a las tres de la mañana por fuera de la puerta de la venta y éramos fantasmas que se tocaban los huesos debajo de la luna». Eta Naiaren irakurketa hipnotikoak, poema bat dirudien kapituluaren erritmoak, lagun baten hitzak beste lagun baten ahotik irteten ikusteak sortzen didan zirrarak suge baten antzera inguratzen nau, deabrutzen nau, nire gorputza irensten du.
SUBLIMEA, BENETAN SUBLIMEA
Idazleei egozten zaie etorkizuna asmatzeko eta bizitzen duten egunerokotasun garaikidea zehatz aztertzeko trebezia. Autore batzuen amesgaiztoak egiaztatu dira. Adibide bakar bat emateko, 2020ko Covid pandemiaren denborako konfinamenduaren luzeran ospetsu egin zen Georges Orwellek 1949an “kometitu” 1984 nobela. Estatuen indarra, jendeen intimitatean sartzeko joera, diskurtso anbiguoak plazaratzeko jaidura tentagarria: ezaugarri horiek aurkitzen dira ingeles idazlearen eleberrian, bai eta gure gaurko fake, post-egia, gizarteak osatzeko eta banatzeko puxantenek erabiltzen dituzten gorroto ildoak eta beste. Esklabo izatea libre izatea da eta antzeko perpausekin betetzen dizkigute buruak konplotista eta negazionista armadek.
Zuena da ardura
Zutabe hau azaroaren 25aren aitzineko egunean idazten ari naiz, jakin ezin beraz astelehen iluntzerako Euskal Herri osoan deituak diren elkarretaratze eta manifestaldiak nola joan diren, zein izan den erantzuna. Zenbat gizon joan diren. Zenbat gizonek jarraitzen duten arazoa izaten, zenbat konponbidea izateko urratsik ez ematen. Nire irudimenean, utopikoa ere deitu diezaiokegun ameskeriaz, gizonek erreakzionatzen duten mundu bat imaginatzen dut. Euren artean solas egiten irudikatzen ditut, itxurakeriak egitera behartzen dituzten emakumerik tartean egon gabe, batak besteari erraten: “Tira, bada zerbait egiteko unea, aski da, ezin dugu guzti hau mantentzen lagundu”.
Emakumeen isiltasuna
“Ez dut idazten inor salatzeko, baina ez dut isildu nahi inor salbatzeko”. Uxue Alberdiren esaldiak eztanda egin zidan barrenean, argitaratu berri duen Hetero liburuaren bueltan elkarrizketatzen ari nintzaiola. Zenbatetan isildu gara emakumeak maite ditugun gizon horiengatik? Eta gorroto ditugunen ondorioz? Zenbatetan isildu, istiluak ez sortzeagatik, bakea mantentzeagatik, zalaparta ekiditeagatik, lotsagatik, beldurragatik?
Zer egingo dugu ereserkiarekin?
Aizue, ereserkiaren kontua zertan da? Musikari batzuek Jose Mari Iparragirreren Gernikako arbolaren aldeko manifestu bat izenpetu zuten duela lau urte. Ondoren, kultur munduko pertsona eta eragile batzuen babesa jaso du baina, esango nuke, herritarren artean ez duela arrakasta handirik izan. Berria egunkariak twitterren egin zuen inkestaren arabera, Mikel Laboaren Txoriak txorik jaso zituen boto gehien euskal ereserkia izateko.