XINGAR PUSKA BATEN TRUKE
Duela bi aste edo, hiltzeko besta egiteko enbeia zuten hankabikoz mukuru bete zen Baiona. Arrosa arin aireko lepokoak, kapeluak, bularretakoak, kamisetak, galtzak, kuleroak, galtzoinak eta galtzerdiak zeramatzaten soinean. Normalean, jende klase horrek, kolore hau, gutxiesten dituzten “emaxte eta gixon” ondasun gisa kontsideratzen du. Paradoxaz hantu mundu batean bizi ginela pentsatzen nuen, Baionako geltokian, Bilbotik etorri adiskide pare baten aiduru nengoela, trenak bata bestearen ondotik husten segitzen nituen bitartean. Hauxe urdanga-nobela bati hasiera emateko era egokia, ezta?
BIGARREN MAILAKO GENEROAK
Gogoratzen dudanez, liburu edo komiki bat (edo bestela, koaderno eta idazluma/bolaluma bat) eskuetan dudala ikusten dut neure burua. Egia esan, asko irakurtzen dut, haurra nintzenetik, eta, nahiz eta ia genero guztiak mainarik gabe irakurtzen dudan, beldurrezko literatura nire gustukoena da, ezagutzen nautenek ondo dakiten bezala. Beldur klasikoa, body horror, folk horror, beldur kosmikoa, slasher, weird fiction, beldur psikologikoa… Berdin dio, beldur-mota guztiek erakartzen naute.
NOLA ALDATU DEN IDAZLE BATEN LANA: DOKUMENTAZIOA
Aurreko artikuluan, aldaketa teknologikoak aipatu nituen, eta labur bada ere, Adimen Artifizialaren balorazio neutroa egin nuen, lan-tresna bat gehiago balitz bezala ulertuta. Oraingo honetan atzera begiratu nahiko nuke, iragan ez oso urrun batera, baina pertsona batzuentzat, gazteenentzat, historiaurrearen kutsua izango du: idazle bat duela ez urte asko nola dokumentatzen zen kontatu nahi dut, gaurkotasunarekin konparazio bat eginez.
ERREALITATEA ETA FIKZIOA: ELKARRERAGINAREN ADIBIDE BAT
Fikziozko lan bat errealitatean oinarrituta egon daiteke. Baina, aldi berean, behin baino gehiagotan entzun izan dugu beste honako hau ere: errealitateak fikzioa gainditzea du. Bai, egia da, biak ala biak gerta daitezke. Ez dena hain erraza fikzioaren eta errealitatearen arteko elkarreragina gertatzea da. Bada, horren erakusgarri den kasu bitxi batez idatzi dut artikulu hau, Ramon Saizarbitoriaren literatura aintzat hartuz.
Lekuak eta hitzak
Idaztea, irakurtzea bezain beste, ibiltzea da. Hitzak, ideiak, erranaldien geografia eta orografiak zeharkatzen dira. Aski da abiatzea, norberaren oinak idazle baten edo bestearen hatzetan egokituz. Georges Perec (1936-1982) bidaia geldoen aita-ponteko gisa kontsideratzen ahalko genuke. Duela gutxi irakurri dut Lieux/Lekuak (2022) izeneko liburua, idazlearen artxiboetan berrikitan aurkitu gutun-azaletan zeuden testu ez-publikatuetan oinarritua. Proiektu berezia eraman zuen: hamabi urtez, 1969tik hil zen arte kasik, Parisko hamabi leku bisitatu zituen, hilabetean bietan, aldi bakoitzean zirriborro, zerrenda edo oroitzapen bat paperean etzanez.
Greziako poeta eta filosofo handiak eta oroimena
Grekoentzat oroimena axola handiko gauza zen eta horregatik haren izaerari buruz ideia asko zabaldu ziren. Sokrates (k.a. 470-399) eta Platonentzat (k.a. 429-348), oroimena hegaztientzat konpartimentuak dituen hegaztitegi erraldoi bat bezalakoa izan zitekeen. Horrela, ezagutza lortzea konpartimentu hutsak hegaztiekin betetzearen parekoa zen, eta oroitzea, berriz, hegaztietako bat bere lekutik atera eta hara itzuli ahal izatea, etorkizunean berriro erabiltzeko.
GIZAKIA ETA BERE ZOZOKERIA
Sinetsi nahi ez dugun arren, ukaezina da klima-aldaketa jasaten hasi garela. Eta okerragoa dena, adituek iragartzen zutena baino lehenago heldu eta azkarrago okerragotzen ari dela. Egoera oso larria da, eta beranduegi, agidanez, hori saihesteko. Hala ere, zerbait egin dezakegu moteltzeko, ezta?
UDABERRIKO POESIA
Badu zenbait urte Udaberriaren etorrera poesiarekin uztartzen dela. Martxoaren 8aren eta 21aren artean, olerkariak ibiltzen dira alde batetik bestera, irakurketa saioak eskaintzen. Karia horretara hizkuntzak nahasten dira eta batzuetan trena ere hartzera behartuak gara, toki bitxi eta arraroetaraino joateko.
Bella Baxter edo Frankenstein garaikidea
Bilduta dago jada alfonbra gorria, itzali dira fokuak eta kamerak, akitu da zinemako mekako izarren jantzi eta soinekoen urteroko balorazio hutsala. Urtero bezala, Oscar sarietan banatu dira banatu beharrekoak, herri xehearen dibertimendurako tartea eman dute, nahiz eta bitxikeri eta une biralen uzta ez den bereziki emankorra izan.