«Isora tenía los ojos verdes»*. Naiak Andrearen hitzak irakurtzen ditu. «Isora hablaba sola, a veces dormía con los ojos abiertos y me insultaba en sueños». Podcasta entzuten dudan bitartean, begiak itxi eta lagun baten hitzak beste lagun baten ahotik irteten ikusten ditut, ukitu ahalko banitu bezala. «A veces nos veíamos dormidas a las tres de la mañana por fuera de la puerta de la venta y éramos fantasmas que se tocaban los huesos debajo de la luna». Eta Naiaren irakurketa hipnotikoak, poema bat dirudien kapituluaren erritmoak, lagun baten hitzak beste lagun baten ahotik irteten ikusteak sortzen didan zirrarak suge baten antzera inguratzen nau, deabrutzen nau, nire gorputza irensten du.

Idazleei egozten zaie etorkizuna asmatzeko eta bizitzen duten egunerokotasun garaikidea zehatz aztertzeko trebezia. Autore batzuen amesgaiztoak egiaztatu dira. Adibide bakar bat emateko, 2020ko Covid pandemiaren denborako konfinamenduaren luzeran ospetsu egin zen Georges Orwellek 1949an  “kometitu” 1984 nobela. Estatuen indarra, jendeen intimitatean sartzeko joera, diskurtso anbiguoak plazaratzeko jaidura tentagarria: ezaugarri horiek aurkitzen dira ingeles idazlearen eleberrian, bai eta gure gaurko fake, post-egia, gizarteak osatzeko eta banatzeko puxantenek erabiltzen dituzten gorroto ildoak eta beste. Esklabo izatea libre izatea da eta antzeko perpausekin betetzen dizkigute buruak konplotista eta negazionista armadek.