Zer egingo dugu ereserkiarekin?
Aizue, ereserkiaren kontua zertan da? Musikari batzuek Jose Mari Iparragirreren Gernikako arbolaren aldeko manifestu bat izenpetu zuten duela lau urte. Ondoren, kultur munduko pertsona eta eragile batzuen babesa jaso du baina, esango nuke, herritarren artean ez duela arrakasta handirik izan. Berria egunkariak twitterren egin zuen inkestaren arabera, Mikel Laboaren Txoriak txorik jaso zituen boto gehien euskal ereserkia izateko.
Oroimenaren akatsak: sugestionagarritasuna (II)
Ondorio larriak dituzten akatsak eratorri ohi dira pertsonen sugestionagarritasunagatik. Pertsona sugestionagarriak dira besteren iturrietatik datorren informazio okerra oroimenean gordetzeko joera dutenak. Izan daitezke terapeutak, liburu-egileak edo komunikabideetako pertsonaia karismatikoak. Askotan, oroitzapen faltsu horiek pertsona horien oroimenean txertatzen dira, oroitzapenak gogora ekartzen eta osatzen saiatzen diren bitartean, bereziki egoera estresagarrietan edo oso hunkigarrietan. Txertatutako oroitzapen horiek izan daitezke xede jakin batera bideraturiko itaunketen emaitza, edo galdera iradokitzaile edota autoritatea duten pertsona pertsuasiboek egindako iruzkinenak (poliziak, kasu), zeinek sugestionagarri denaren konfiantza bereganatzen duten, eta pertsonaren gaineko mendekotasun mentala lortzen duten.
Osasun mentalaren kontra
«Gaixotasunetik sendatu nahi nauzue, / biologiatik sendatu nahi nauzue, / herentzia genetikotik, / nirea besterik ez den sistema linbiko honetatik». Horrela hasten da Sara R. Gallardo idazle eta ikerlariak «tortura pairatzen jarraitzen duten ahizpa eroei» eskaintzen dien poema. Testu horretara itzultzen naizenean (eta aitortu behar dut askotan egiten dudala), nire barnean gaizki dagoen guztia sendatzen saiatu diren mediku, psikiatra eta psikologoen hitzak etortzen zaizkit gogora, hiltzeko zorian utzi ninduten pilulak, ezagutzen ez nuen eta ispiluaren beste aldetik begiratzen ninduen itzala sortu zutenak. Lagunek kontatutakoak ere gogoratzen ditut, eta ehunka txio, artikulu edo liburuetan irakurri ditudanak: baimenik gabeko ospitalizazioak, sexu-erasoak, immobilizazioak, irentsi nahi ez ditugun pilulen albo-efektuak. Eta baieztapen bera, behin eta berriro: oso gaixorik zaude eta sendatu egin behar zara.
GUTAZ, HAIEK
Kataluniako TV3 telebistaren segitzaile amorratua naiz. Iragan egun batez, Ricard Ustrellek animatzen duen Col.lapse emankizunean atera zen Carolina Yuste antzezlea Arantxa Etchevarriaren La infitrada filma berria aipatzeko. Duela gutxi, kronikari batek lan horrek eragiten zizkion hausnarrak plazaratu zituen egunkariren batean. Gogoeta interesgarriak ziren egiazki, oinarrizko galderak gehigarri hauekin : zer egin mende erdiko ETAren historiaren herentziarekin, nola tratatu hori fikzioaren bidez? Zer ikuspegirekin? Noraino prest gara gu, euskaldunok, berunezko garai horietan bizi izan garenok bereziki, besteek gure historiaz harilkatu fikzioak ikusteko, entzuteko edo irakurtzeko ? Bistan dena, ETArena, etxe alde kontatua denean, txaloz urtzen garela, eta alderantziz delarik, sutan jartzeko jaidura nekez menperatzen dugu. Norena da ETAren historia? Ezker abertzalegoarena soilik? Jatorri eta alde guzietako biktimena?
Zerua makinentzat, guretzat mundua
Max Richter ezagutzen duzu? Disko bat egin zuen, 2015ean atera zuela uste dut: Sleep. Webgunea dauka, musika entzuteko plataformetan badago, nire algoritmoak badaki zenbat aldiz jarri dudan. Ez dut esan zenbat aldiz entzun dudan, jarri dudan esan dut.
‘Querer’ eta indarkeriak izendatzearen garrantzia
Maiz aritu gara txoko honetan errepresentazioaren garrantziaz. Emakumeak nola irudikatzen gaituzten eta garen, identitateak berezkoa duen aniztasunaren isla izan daiteke. Amak, alabak, bikote heteroak bezala irudikatuak bagara, soilik halakoak izan gaitezkeela pentsatzera joko dugu, eta erraietatik bestelako izateak sortzen bazaizkigu, zerbait oker dabilenaren seinaletzat ere ulertu dezakegu. Errepresentazioak, beraz, aukerak dira. Indarkeria erabiltzen duen emakumezko pertsonaia bat ikusten edo irakurtzen dugunean ez du erran nahiko berez emakumeak indarkeria erabiltzeko joera duenik, indarkeria erabiltzeko aukera badaukala baizik. Gaitasun hori daukala, gizon batek izan dezakeen modu berean.
Xakea eta literatura
Xakean aritu nintzen garaiko ezagun batek ea berriz jokatzeko asmorik ba ote nuen galdetu zidan duela gutxi. Ezetz erantzun nion, hainbeste pentsatu behar den kirol horretan berriz jarduteko gogorik ez dudala argudiatuz. Izan ere, gaur egun, gogoetan aritzekotan, xake jokaldietan bainoago, nahiago dut ideien ehizan jardun, besteak beste, artikulu hauek idazteko. Eta pentsatzen hasita, ezagunaren galderak xakearen eta literaturaren arteko harremanak eman dituen fruituei buruz pentsatzera eraman nau. Izan ere, xake-jokoak (ere) gure letretan isla izan baitu.
GEZURRAREN ADARRAK
Umeei esan ohi diegu egia esan behar dutela beti; gezurra esatea txarto dagoela eta gezurtia izatea ume bat izan daitekeen gauzarik txarrenetariko bat dela ia-ia. Horretaz gain, mehatxatu egiten diegu: guk, helduok, lehenago edo geroago jakingo dugu gezurra esan dutela eta ondorioak (errieta, zigorra, edozer) ez dira onak izango. Azken finean, «adar motzak ditu gezurrak», ezta?
Oroimenaren akatsak: iragankortasuna eta blokeoa (I)
Honen aurrekoan aipatu bezala, oroimenaren zazpi bekatu nagusiak deskribatu zituen Harvardeko Unibertsitateko psikologo Daniel Schacterrek. Errazena ulertzeko eta zuzentzeko zailena oroimenaren iragankortasun edo iheskortasunarena da. Denbora igaro ahala, ahanztura ezin saihestuzkoa da, baina ahazte hori azkarragoa izango da oroipena ondo grabatu ezean, hots, kontzientziarik ezagatik, deskuidu edo distrakzioengatik, ondo prozesatu ez bada oroimenean gorde beharrekoa.