Diruak ezin eros dezakeena (I)
Fukushiman istripu nuklearra gertatu eta hilabete gutxira, Suitzak zentral nuklear gehiago ez eraikitzea erabaki zuen erreferendum bidez. Bost zentral nuklear zituen martxan, zaharrena 1969koa eta gazteena 1984koa, eta haiek herrialdearen behar elektrikoen %40 hornitzen zuten. 2017an, erreferendum bidez (%58,2 aldeko botoz) erabaki zuten pixkanaka zentral nuklearrak ixten joatea, presarik gabe –haien bizitza 45 urtera mugatzen zuen proposamena bazterturik-- eta haiek energia berriztagarriez ordezkatzea. Badakizue, suitzarrek erreferendumak egiteko ohitura ona dute eta oso herrialde deszentralizatua da, 26 kantoi oso ezberdin baititu, eta bakoitzak bere ohitura eta legeak. Guk kontatuko dugun gertakaria iragan 90eko hamarkadakoa da.
GIZONIK GABEKO MUNDUAK
Gizon batek, emazte edo eta haur bat hiltzeraino gaizki tratatzen duela irakurtzen dugularik, gizonik gabeko munduez amets egiten dugu, gizonen absentziak genero biolentzia arazoak konponduko balitu bezala. Badakigu alta ez dela hala, gure inguruan, emazte bikoteetako bortizkeria kasu larriak ezagutzeko parada ukan dugulako. Galdera zera litzateke: indarkeria hori ez al da, finaren finean, gizakiaren ezaugarri sui generis bat? Ihesbiderik ez ote dago? Zutabe literario honen funtsetatik bat, urte hasieratik, anai, senar edo semeen ukabilkaden zein tiroen pean erailak izan diren hamarnaka emakume gogora ekartzean datza.
IDAZLEAREN PARADOXAK
Askotan kexatzen naiz ezertarako denborarik ez dudalako. Egia esan, egin behar dudan guztia egiteko denborarik ez dudala esatea askoz egokiagoa izango litzateke. Ziur nago (ia) guztiok sentitzen dugula inoiz gero eta lanpetuago gaudela, eta, txarragoa dena, gero eta gehiago egin, hainbat eta gutxiago betetzen dugula. Gutxienez hogeita hamabost orduko egunak izan beharko genituzkeela, egunean egoteko. Ez da ezohizkoa, baizik eta paradoxikoa, gure existentzia (edo Existentzia, letra larriz) ere paradoxikoa baita, eta bizitza (eta historia eta matematika eta literatura eta…) paradoxaz beteta baitago.
Lehio eta ispilu
–Nire gelan badago potota duen mutil bat.
–Bai? Eta nolakoa da?
–Jatorra.
ZELEDONA ETA MARIO JAIO?
Ohituren aldaketak, tradizioaren eboluzioa… hori izan da orain arte idatzi ditudan artikuluetako gaia, eta berriro ekingo diot, baina, kasu honetan, garaiaren atzetik ibili beharrean, pausu bat aurrera emango dugu eta udako jaiei begira jarriko gara, garaia heldu baino lehen.
Fikzioa euskaraz Primeran plataforman
Literaturan saiakera batek edo zinean film dokumental batek kontu errealak egoki azaleratu ditzake. Baina, era berean, fikziozko lan batek gai beraren beste ñabardura batzuk ere erakutsi ditzake, edota, gertaera beraren aitzakian, beste gai batzuk jorratzeko bidea eman. Era horretan, egilearen obra atseginagoa egin dakioke hartzaileari eta gozamen iturri izan, are gehiago, ikus-entzunezkoen kasuan, irakurtzen diren lanak baino errazago kontsumitzen direlako, irakurketak esfortzu gehiago eskatzen duen heinean.
Armada profesionala eta ordaindutako haurdunaldiak (eta III)
Honen aurreko bi artikuluetan egindako galderei erantzuteko, eta antzeko galdera gehiagori erantzuna emateko gaitasuna lantze aldera, komeni da justiziaren gaineko teoria nagusiak kontuan izatea. Behin-behinekoz hirutan bil litezke: gehienon ongizatea maximizatzea xedea dutenak (utilitarista); guztiaren gainetik norbanakoaren askatasuna errespetatzearen aldekoak (liberala), eta komunitatean nagusi diren balioak errespetatzea proposatzen dutenak (komunitarista).
Irtenbide onartezina
Gizakiaren historian emakumea eta eromena estuki lotutako bi hitz izan dira. Gure gorputzak eta garunak zeharkatzen ditutzen hamaika aferekin gertatzen den moduan, heteropatriarkatua arduratu da soka hori lotzeaz.
ADIMEN ARTIFIZIALAREKIN BUELTAKA
Orain dela aste batzuk, lagun batek ChatGPT erabiltzea iradoki zidan. Berak ia egunero erabiltzen zuen eta ziurtatu zidan oso dibertigarria zela, pertsona erreal batekin (beno, «pertsona tentel batekin» esan zuen egiaz) hitz egitea bezalakoa zela. Edo ia. Eta nik, zientzia-fikziozko eta beldurrezko film- eta liburuzalea naizenez gero, horrelako teknologia amesgaizto bihurtzen den hamaika egoera gogoratu nituen eta ez nion kasurik egin. Are gehiago, beste zaletasun bat aurkitzea gomendatu eta mesedez, ChatGPTi niri buruz ez hitz egiteko eskatu nion. Badaezpada. Hau idazten dudan bitartean, lagun horrek Adimen Artifizialarekin solas egiten jarraitzen du, noizean behin bere senarrak eta semeak lagunduta.