UNAMUNO HENDAIAN

Miguel Unamuno idazleak bost urteko desterrualdia pasatu zuen Hendaian 1925 eta 1930 artean. Hego Lapurdiko hiri nagusian ez da kasik deus gelditzen Bilbotar izkiriatzaile gatazkatsuaren egonalditik, karrika izenik ere ez. Hargatik, Hendaiako geltoki aitzinean dagoen Hôtel de la Gare izeneko egoitzako horma batean, Larrungo harrian zizelkatu oroitarri bat ikusten ahal da. Bigarren mundu gerra baino lehen, Broca hotel hori irekia zen eta Espainiatik ihesean zetozen hainbat errefuxiatu gerizatzen zituen. Espainian, Primo de Riveraren diktaduraren garaiak ziren, eta, adierazpen askatasuna mugatua zen. Unamuno bezalako aktualitatearen komentatzaile aho zabal guziak Espainiatik kanpo bidali zituen. Aipatu dudan harri horretan, huntz hostoek erdi gordetzen dutena, 1928ko Cancionero-ko kopla bat dago, Bidasoaren eta Hendaiaren gorazarrez asmatua.

“Xomorroen deskribapenetik harago, irakurleei anabasa humanoa hasten denean gustatzen zaie liburua”

Liburu bat narrazioz betea, eleberritik bezainbat saiakera literariotik duena, haurtzarotik bezainbat zahartzarotik, eta intsektuz eta zomorroz betea. Ez alferrik darama izen horixe, Xomorroak (Txalaparta, 2024) Julià Guillamonen (Bartzelona, 1962) liburu honek, Martin Rezola itzultzaileak euskarara gozo ekarri diguna.

Nola idatzi artikulu arrazista bat

Egunkari batean artikulu arrazista bat idazteko, osagai gutxi batzuk besterik ez dira behar. Osagai hauek, hori bai, neurriz erabili behar dira, une egokian gehitzen jakin, sotiltasunez eta zuhurtziaz jokatu. Sukaldari hoberenek dioten bezala, ez ditugu zaporeak elkar zapaltzea nahi. Artikulu arrazista on bat eman nahi diogu jatera gure irakurleari, erraz sartzen den horietako bat, tripako minik eragingo ez duena, errepikatu dezan, lagunei gomendatu diezaion.

Misterioa misterioa da

Ezohiko gertaerak, fenomeno arraroak edo azalpen arrazionalei izkin egiten dieten gertakariak aproposak izan dira telebista formatu ezberdinak sortzeko. Etxe sorginduetatik hasita esoterismoraino, satanismotik pasata, denetariko kontuak jorratu izan dira. Ikus-entzulea informatu eta, aldi berean, entretenimendua eskaintzeko asmoa izan dute eduki horiek. Emaitza: programa batzuen kasuan, kalitate aldetik txukun samarra, interesa pizteko modukoa. Baina, beste batzuetan, kosta ahala kosta zaleen arreta bereganatzeko maila kaskarreko saio sentsazionalistak ere egin izan direla aitortu beharra dago.

Oroimena sortzailea da

Laurogei urteren bueltan idatzi zuen Santiago Ramon y Cajalek oroimena aintzira bizia, aldakorra eta plastikoa dela, eboluzionatzen duena, eta espazioaren, denboraren eta pertsonen nozioak asimilatzen eta desasimilatzen dituena, baina prozesu horretan arrazoimenari errepresentazio mutilatuak edo aberastuak ezartzen dizkiola.

"Gazte-gaztetandik nire ametsa rock-talde bateko kidea izatea zen"

Gehienbat poetatzat bakarrik hartzen bazaituzte ere, kontakizun laburra eta saiakera ere argitaratu dituzu, eta orain narrazio autobiografiko batekin (Idaztea gibelera zenbatzen ikastea da, Alberdania) estreinatzen zara. Zer dela eta aldaketa hori?

Egia da irakurle eta idazle gisa poesia izan dela gehien landu dudan generoa, eroso sentiarazi izan naiz betidanik estilo horren baitan, nahiz eta urteak diren bertzelako testu eta generoak lantzen joan naizen, beharbada ez erraztasun eta erosotasun horrekin, nahiz eta presente izan ditudan testu autobiografiko eta egunkari-formakoak. Urteak dira horiekin trebatzen ibili naizela, nahiz eta xerka nenbilen oreka aurkitzen ez nuen.

ARRANTZALEA

Itsasoak leku murritza du gure literaturan, 250 kilometroko kostalde erraldoia daukagularik alta. Aski da oinez ibiltzea Baiona eta Bilbo artean, geografiaren opari horretaz jabetzeko.

Esperimentuaren kontrola galdu zuten

Aurreko artikuluan iragarri bezala, alemaniarrek zinemara eramandako beste esperimentu batez arituko naiz hemen. Das Experiment, (Esperimentua, 2001) izenburuko filma zuzendu zuen Oliver Hirschbiegelek, Christoper Darnstadtek, Don Bohlingerrek eta Mario Giordanok idatzitako gidoiarekin. Mario Giordano beraren The Black Box (1999) liburuan oinarritu ziren horretarako. Idazle honek Stanfordeko kartzelan gauzatu zuten esperimentu bat izan zuen inspirazio iturri.

AZKENEKO ALDIZ

Azken hilabeteotan, sare sozialetan agertu da, eta whatsappez partekatu da «nostalgikoa» edo omen den meme bat. Bertan, 80ko hamarkadako arropez jantzitako haur-multzo bat ikusten da kalean, irribarrez kamerarako posatzen. Argazkia laguntzen duen testuak honela dio: «Egun batean, lagunekin jolastera joan zinen, hori egiten zenuen azkeneko aldia izango zela jakin gabe».