Askotan kexatzen naiz ezertarako denborarik ez dudalako. Egia esan, egin behar dudan guztia egiteko denborarik ez dudala esatea askoz egokiagoa izango litzateke. Ziur nago (ia) guztiok sentitzen dugula inoiz gero eta lanpetuago gaudela, eta, txarragoa dena, gero eta gehiago egin, hainbat eta gutxiago betetzen dugula. Gutxienez hogeita hamabost orduko egunak izan beharko genituzkeela, egunean egoteko. Ez da ezohizkoa, baizik eta paradoxikoa, gure existentzia (edo Existentzia, letra larriz) ere paradoxikoa baita, eta bizitza (eta historia eta matematika eta literatura eta…) paradoxaz beteta baitago.

Euskaltzaindiaren Hiztegiaren arabera, paradoxa irudiz logikaren kontrakoa den egite edo esana, edo aldi berean egiazkoa eta gezurrezkoa den perpausa da. Jende guztiak gutxi-asko ezagutzen ditu gure kultura-ondareko paradoxa ospetsu batzuk, Epimenides, Schrödingeren katu, Russell edo aitonarenak bezala. Eta, orduz eztabaidatzeko primerako materiala diren arren, nik uste dut eguneroko ohikerian aurkitzen ditugun paradoxak askoz interesgarriagoak direla.

Idazleok, adibidez, bi paradoxa nagusiri egin behar diegu aurre. Lehenengoa da, noski, literaturan aritzeak idaztea galarazten diguna dela. Jakina da oso idazle gutxi idatziz bizi daitezkeela, gehienok beste lan bat behar dugula fakturak ordaintzeko eta egunero jan ahal izateko. Problemak sortzen dira lan gehigarri horrek literaturarekin lotura duenean. Artearekin edo oro har humanitateekin gertatzen den bezala, liburuen mundua ezegonkorra da, eta bizirik irauteko gero eta txarto ordaindutako ordu gehiago lan egin behar da. Gero eta sarriago izaten dira zortzi orduko lansaioak laburregiak, eta egunean hamabi ordu inguru lan egiten duten horiek aurkitzea ez da ohiz kanpokoa. Baina hori ere ez da harritzekoa. Artikuluak, hitzaldiak eta bestelako testuak idatzi, eskolak edo tailerrak prestatu, itzuli, zuzendu eta batek daki zer gehiago egiteko denbora luzea behar da, automatikoki edo erraztasun handiz egin daitezkeen ekintzak ez baitira, lan gehigarri handia aldean baitaramate. Eta horri familiarekin eta lagunekin egoteko eta egunean egin behar ditugun hamaika gauzak egiteko ere denbora behar dugula kontuan hartzen badugu… Noiz idazten dugu? Lana aurreratzeko aprobetxatzen ditugun asteburuetan?

Bigarren paradoxak idaztearen kontzeptuarekin berarekin du zerikusia. Iruditeria kolektiboan, idazle bat mahaian eseri eta ordu parte batean berrehun orrialde tekleatzen ditu orrazkera desegin gabe, eta zenbait koma lekuz aldatu edo esaldi pare bat edertzen dizkio amaitutako obrari zuzenketa bakar gisa. Salbuespenak salbuespen, argi dago denbora askoz luzeagoa behar dugula (eta buruhausteak eta zalantzak eta izerdia eta malkoak eta blokeoak pairatzen ditugula) edozein orrialde-kopuru dezente idazteko. Baina benetan egunak eta egunak ematen ditugun jarduera ez da idaztea, baizik eta zuzentzea, ezabatzea eta berridaztea –Fred Vargasek, adibidez, esaten du hogeita bat egun behar dituela eleberri bat idazteko, eta urte bat eleberria zuzentzeko. Oro har, argitaratzen dena jatorrizko testuaren bertsio landu baino landuagoa da, eta, askotan, ez du horrekin zerikusi handirik ere. Adam L. G. Neville autoreak, esate baterako, esaten du Cunning Folk eleberriaren zazpi bertsio idatzi zituela, eta jakina da Gustave Flaubertek Madame Bovary ehun aldiz baino gehiago berridatzi zuela eta Lev Tolstoiren Ivan Ilitxen heriotzaren hamabi bertsio daudela. Beraz, esan dezakegu idazleok idazten ez dugula, berridazten dugula baizik.

Eta horri gehitzen badiogu jadanik dena esanda dagoela eta orain dela milurtekoetatik istorio berberak behin eta berriro kontatzen ari garela, esan ahalko genuke idazleok, berez, berridazten ditugun istorioak berridazten ematen dugula denbora. Hau da, ia idazten ez duten idazleak gara. Eta, hala eta guztiz ere, gero eta liburu gehiago argitaratzen dira urtero. Benetan paradoxikoa, ezta?