Urtzi Urrutikoetxea (Bilbo, 1977) kazetari aski ezaguna dugu, besteak beste «Zazpika»rako egindako kolaborazioak medio. Bidaiari porrokatu, Euskal Herritik landa Latin Amerikan zein Ekialde Hurbilean ibili izan da sarri, baita Afrikan ere. «Afrika express» du oraintsu plazaratu duen bidaia kronika, Goreti lagunarekin batera Bilbon hasi eta Dakarren bukatu egindako bidaiaren lekukoa.

Bilboko Miribilla auzo berrian hamar urte inguruko Renault Express zaharra atondu eta Dakarrerako bidean, iberiar Penintsula, Maroko, Mauritania, Mali eta Senegal gurutzatu eta bidaia kronika gisara liburu batean aipatu herrien berri eman digu Urtzi Urrutikoetxea Santutxuko kazetariak. Bidaia txundigarria Afrika beltzeko Tropikora, kafe bat lagun eta patxadaz, solasaldi atseginean kontatu diguna.

Bilbon hasi eta Afrika beltzerainoko bidaia egin duzue.
Bidaia zalea beti dago leku eta eremu berriei begira. Kasu honetan, Afrika beltzaren ametsak, beti sortzen du jakinmina eta bestetik uste baino hurbilago dugu, Maroko eta basamortuaren ostean. Gainera, gure aldera hango lagun ugari etorri da aspaldi honetan.

Basamortua zeharkatzen duen errepidea aprobetxatuz...
Bidaia zale ugari zebilen errepide horri begira, interneteko foroetan bidea egiteko zenbat falta zen informatzen. Batzuk, abenturazaleak eta, txarrerako gainera, pistatik ibiltzearen abentura zaleak direlako eta arrisku hori galtzearen beldur zirelako. Kontua da bertako biztanlegoari mesede izugarria egin diezaiokeela errepideak.

Edo aitzakia legez hartuta.
Gure abentura ikuspuntua ez da duna batean geldirik egotea, ez atzera ez aurrera. Nik mekanikaz ez dakit ezer eta errepideak aukera ematen dizu edozein autorekin joateko. Beraz, internet bidez jarraitu nuen errepidearen eraikuntza, eta bai, aitzakia zen bidea. Gainera, ebentualitate egoerak, baditu bere abantailak. Gabonen ostean lan gutxi dago, egunak Euskal Herriak laburrak dira neguan eta Tropikora jeistea aukera ona zen.

Renault Express zaharra hartuta milaka kilometro egiteko.
Nire lehenengo kotxea zen, lehen soldatarekin edo kobratu orduko erositakoa, eta behin baino gehiagotan utzi ninduen A8an botata. Askotan entzunda neukan hala ere, Afrikan bukaera hobea ematen zitzaiela gure kotxe zaharrei, izan ditzaketen arazoei irtenbidea ematen dakitelako. Zortzi hamar urteko autoa tailerrera eraman eta noraino joango ginen jakin gabe, aurrera.

Bikotean, honek dituen abantaila eta desabantailekin.
Eginak ditut bidaiak bakarka zein bikotean. Bakarrik joatea ondo dago batzuetan, nik egin izan dut beste inor aurkitu ez dudanean, gehiago zabaltzen zara eta jendea ezagutzen duzu. Bikotearekin ere, nire kasuan neskalagunarekin, besteekin distantzia ezar badezake ere, beste eremu batzuetara zabaltzen zaitu, kasu honetan gizonok hurbiltzerik ez dugun tokieetara adibidez, herrialde musulmanetan gizonak andreen eremuetara heltzea oso zaila baita.

Kilometro asko eta asko errepidean, etxetik urrun.
Kotxez zortzi mila kilometro inguru egin genituen autoa han utzi orduko eta gero autobusez beste milaka batzuk. Denborari dagokionez, esandako ideia jarraitu eta bi hilabete luze, urtarrilean etxetik irten eta martxo aldera buelta. Astiro astiro joateak kontrastea areagotzen du gainera. Hegazkinez joanda itogarriaere izan daiteke. Hamar orduan salto totala.

Helmuga irten aurretik zehaztu al zenuten?
Patxadaz ibili eta egunean egunean dagoena bizitzen ikasten duzu bidaian. Azkenean, funtsean Senegal eta Malin egon ginen batez ere, baina kontua ibiltzea zen, besterik gabe, joan eta joan eta joan. Nahiko patxadaz hartu genuen, argi izanda neguan geundela, Maroko ezagutzen genuela, eta Tropikora joatearen ideia genuela. Tira beherantza eta ikusiko dugu, zenbat denbora emango dugun.

Afrika, hain hurbil eta hain urruti.
Afrika ahaztua dago. Latinoamerika bere bidea aurkitu eta egiten dagoela ematen du, Asia zer esanik ez, bere sozialismo edo kapitalismo eredu arraroarekin. Eta Afrikak atzean jarraitzen du, Europatik neurri batean hurbilen duguna izan arren. Afrikarrak bai, badatoz gugana.

Abiatu zinetenerako liburua idaztea zenuen gogoan?
Magreb ezagutzen genuen baina Afrika beltzera egindako lehen bidaia zen eta hasieran ez zegoen liburua egiteko ideiarik. Ondo informatuta gindoazen, hori bai, izan ere, zapalduko duzun lekuari buruz ahalik eta gehien ezagutzearen aldekoa naiz, nahiz eta modu horretan bidaiari xarma puntu hori kendu, neurri batean zer aurkituko duzun susma dezakezulako.

Liburua idazterakoan, nola atondu bizi izandako guztia.
Bidaiatu bitartean idazten ari naiz beti, baina nahiko argi dut ez dela argitaratzeko modukoa. Gainera, distantzia hartu beharra ere badago eta liburua hozgailuan gorde tarte batez. Markatu zaituzten gauzei beste garrantzia bat ematen diezu denbora pasa ostean berriro irakurrita. Eta bertako kontuei informazioa gehitu eta janztea ere beharrezkoa da.

Lan nekeza, beraz.
Niri kostatu zait liburua idaztea. Nahi izan dut liburua orraztu, gauza batzuk nabarmendu eta beste batzuk ezabatu, jakinda asmoa zela bidaia liburu gehienak bezala arin irakurtzeko modukoa izatea. Bidaia liburu batzuetan ehun eta berrogehita hamar orritan kontatzen da hogei urteko bidaia. Gainera, egun bidaia liburuak ondo saltzen badira ere, gero eta zailagoa da inor joan ez den tokia aurkeztea eta gero eta errazagoa edonora bidaiatzea.

Herri bakoitzari buruzko informazio ugari eman duzu liburuan. Kazetaria zaren seinale.
Bloga egiten aritu nintzen, eta liburua egiteko proposamena jaso nuenean bidaia hartu nuen oinarrian irakurri nahi nukeen bidaia liburua egiteko. Ez zait bidaiaria protagonista duen bidaia kronika gustatzen. Kazetaria protagonista bihurtzen bada malo. Besteei eman behar zaie berba.

Frantsesez molda daiteke paraje horietan, baina hizkuntzetarako trebea omen zara zu.
Hizkuntzetan badut zaletasuna, baina lotsa gutxi, hori da giltza. Batzuetan ez dago modurik elkar ulertzeko, baina komunikatzeko gogoarekin eta lau berbarekin nahikoa izan daiteke. Gainera, inoren herrira joanda bertakoa ezagutzeko ahalegina egin behar duzu. Agurrak eta ikasi... ate asko zabaltzen ditu horrek.

Zein zapore utzi dizue Afrika beltzak... bueltatzeko gogorik?
Bertako herrietara hurbiltzen saiatu gara, ezagututako jendearen bitartez. Eta berriro ere joango ginateke, ondo prestatuta, noski. Bestalde, Niger ibaitik ibiltzeko gogoz geratu nintzen. Hurrengo batean, akaso.

Eduardo Herrero

ARGI esan zioten: Hau ez da zure moduko norbaitentzat pentsatutako lana. Gazte jendeak egin ohi du. Ikasten dabiltzan bitartean lagungarri zaie, ez askoz gehiago ordea. Inondik ere ez familia aurrera ateratzeko beste. Gure aldetik, prest bazaude, ederto.

Gustura bidaliko zukeen popatik putakumea. Sintzeritatea eskertu behar ziola zirudien, gainera. Baina berriz ere burua makurtu, baietz labur erantzun eta beharrari ekin zion biharamunean.

Ezinbestean hartu du. Derrigor. Langabezi saria amaituta beltzean ibili beharra dauka, autonomoetan alta emanez gero zulora doa-eta artez. Antzina ibili gabeko hiriko bazterrak ezagutzen hasi da atzera. Egunik egun jarraitu du egunsentia atzeratzen. Atzo Iralako ataritik ateratzean eguzki printza txikiak sumatu zituen, gaur San Adrianen ilun dago oraindik. Baina bezeroek lehen orduan behar dute egunkaria.

Eta kazeten ostean beste banaketari ekin behar. Kontuak oker doaz: zorrak geroz eta gehiago, Edu gaztea adinean gora, gastuak berdin, buruko minak ere bai, eta autoak aurki hartuko du Eduardok berak behar duen baja. Ultzera gaiztotu egiten zaio auto berria hartu beharko duela eta hilabete amaieran zeinen gutxi aurreztu duen jakinik. Lasaigarri bakarra dauka: aitak ezin ikustea egoera honetan. Sasoiz hil zen hamahiru urterekin Labe Garaietan mutil sartu eta buzoko orbanei hain harro erreparatu zien gizona.

Zorrotzatik Gurutzetara. Hemen inguruan bizi zen Enrique, makinak atzamarrak zanpatu zizkiona. Eta non dira besteak? Gerardok taberna jarri eta itxi egin behar izan zuen. Jose Miguelek aurrejubilatzea lortu zuen apur bat gehiago jarraituta. Rafaren negozioak ere porrot, eta gero bestea etorri zen, emaztearekin etetea eta hori guztia. Paulino izan zen zerbait egin zuen bakarretakoa. Nork esango zukeen hain galduta zebilen soldadoreak eurek baino aterabide hobea topako zuenik? Barakaldoko eraikuntza-enpresa batean sartu zuen lehengusuak, zinegotziak, eta denbora gutxira erosi zuen etxea errekaz bestaldean, Algortan edo Sopelan edo hor nonbait. Baina tira, ez litzateke haren larruan ere jarriko, egun osoa bizkartzaina segika. Kaskotik makal dabilela da entzun duen azkena.

Martxa jaitsi eta motelago jarraitu du Eduardok, horrela autoaren zarata ere apalduko delakoan. Gero alkandorako poltsikotik zigarroa atera, bolantea eskuz aldatu, su eman eta irratia piztu du. "Ea zer berri dakarren egunak", esan du tabakoari atxiki luzea emanez gustura.


Pedro Aretxaga

IRRATIZ jakin du autobideko ilaren berri. Errepidetik jarraitu du, sasoi gogorretako aurrien parean: txatarrazko mendiak, kristal hautsizko lantegiak, gasbide agortuak, mineralen garraioko hodi uherrak, eta inoiz jausi behar ez ziren hormak borroka galduen pintadekin. HB, PSOE, Nuklearrik ez, PCE, EE. Hondea-makinek ahaztutako murru bakoitza ezagutzen du Pedrok.

Lutxanatik aurrera, Nieves herdoila ageri da Erandioko aldean hondartuta. Galindoz gaindi La Iberiararantz Navaleko azken beharginak ikusi ditu kalean, buzoak soinean eta pneumatikoak pilatzen. Itzulera nondik egin zalantzan egin du porturakoa, gaur ere bidea moztuko dute.

Arabella C-k ikatza Pasaiara. Bremer Saturn aginduen zain. Laudio amonio sulfatoarekin Waterford-era. Nieves B-k edukiontziak Algecirasera. Doerte-k edukiontziak Dublinera. Rheintal-ek edukiontziak Tiburyra. Cgni Chagres Dunkerquera. Arreta handi barik begiratzen du eguneko operazioen zerrenda. Luzea da, erdibidean galdu egin da. Thor Pilot. A San Petersburgo irakurri du. Leningrado dakar parentesi artean. Asteburuan libratuz gero aitagaz Zugaztietara itzultzea polita litzatekeela bururatu zaio. Denbora da Larrañetako funikularrean igo ez direla, xanpainez bustitako indaba-jana egiten.

Kaian galdu du begirada Pedrok. Abra aurrez aurre dauka bere zabalean, Luzero lurmuturreko murruak itxita. Moilan, hozkailu biltegi berriak, zubi-garabiak, arku-garabiak, ro-ro arrapal haiek, gordailutegi frankoak eta, bukaerako estazioak edozertarako prest, sueltoko likido zein solido, edukiontziak...

Transtainer-garabiek atseden barik dihardute beharrean, 20 eta 30 tonako edukiontzien garraioan. Pedrok zigarroa atera du apur bat lasaitzeko, lana amaitu eta ahalik eta bizkorren autobidean behar du atzera. Nekatuta hasi du astea, eta gasolioa gorantz etengabe.

Arklow Bridge Immingham-dik gariarekin. Dornum Newportik altzairuzko bobinekin. Wilster Avonmouth-etik burdina-txatarrarekin. Sidsel Knutsenek gasoila Amsterdam-dik. Dakartik Berkay N (Turkiako bandera) 1.723 tona burdina-txatarra.

Babo hura han sartu ote da? Zoroa edo desesperatua behar du. Ausarta, edozelan ere. Portuko hesian hurbildu zaio neska afrikarra, etsita, galdetzeko mesedez, inork ez dienez arean esaten. Badakite ez zela Kanarietan lehorreratu. Itxaron egin zuten eta berririk ez. Eskifaia gezurretan dabilela ontzian inor ez zegoela esanez, Dakarren igo baitzen. Eta itsaso zabalean... pentsatu ere ez duela egin gura diotso odolez gorritutako begi ilunekin begira. Sentitzen duela baino ez dio ihardetsi Pedrok, saiatuko dela baina hori Poliziari, abokatuei, epaileei esateko. Berak edukiontzi batzuk jaso eta berehala alde egin behar duela.

Kanarietan ez zen inor jaitsi. Ferrolen ere ez. Polizoirik ez, desagertzerik ez. Edukiontziak ondo zigilatuta dauden begiratu du Pedrok, eta portutik irteteko paperak prestatu ditu. Ez du arazorik gura. Bidaia luzea dauka oraindik.


Olatz Fernandez eta Marta Arana

- TEIE , esniegaz?

- Bai, apur bet, mesedez. Eskerrik asko. Azukera gehidxaurik?

- Kutxarada bi. Bero dau ondino.

- Lasai hartuizu, eztau prisarik. Ederto berotuko zatu, holango egunien.

- Salda beroa hartuten gabizela emoten dau.

- Nik eskuek arrimau biodaz ba. Hotzitute nabil.

- Ekastezuz eskutxuok. Bero-bero igurtzikotsudaz, inok igarri barik.

- Mmm... Edaizu kafie, hotzitu orduko.

- Bart zugez in dot ames.

- Gurotsut.

- Zer?

- Ezebez. Lelokeri bet.

- Ni'pe bai.

- Zer?

- Ezebez. Itxizu.


Youssou Ndiaye

ZORRO handia lepoan, Youssouk hiriko kaleak zeharkatu ditu autobus geltokira bidean. Kaleak hutsik, auto gutxi, semaforoak zereginik gabe aldatzen dira kolorez. Inork ez die Youssouren urratsei jarraitzen. Gauaren ilunean galdu da, pauso irmoz, atzera begiratu barik. Ez du azken oroitzapenik gordetzeko ahaleginik egin, ez du indar gehiago hiri heze honetan galdu gura. Alde egiteko behar dituenak doi-doi.

Badoa Youssou. Esan ziotenik ez du aurkitu. Salif da utziko duen bakarra. Oraindik posible dela uste du gizajoak, hor nonbait dagoela bere aukera. Ez zuen abegi onik eskatu, ez zuen irribarrerik eta zintzotasunik eta etxerik nahi. Lana. Hori zen dena. Nork pentsatu, ordea, ezintasunak itoko zuenik, hain arrotz eta hain hurko zuen gauza zuri horrek.

Iparra aipatu diote. Hau ez ei da benetako iparra. Han dena ei da hotza. Gogorra dela esan diote. Horregatik direla aberats. Baietz. Horren bila dabilela, hizkuntzen, irribarreen eta besarkaden aurretik. Hemen ez dagoen, hemen erdietsi ez duen horren guztiaren bila. Ez zela maitasun bila abiatu, eta Afrikaz gero ez dagoela kolorerik, usainik, sustraituko duenik.

Badoa Youssou. Ez daki nora, baina badoa hemendik. Izango da beste hiriren bat, izango da aukera gehiago emango dion txokorik, izango da nonbait Youssou ments duten lekuren bat. Iparreko hiriren bat. Autobusera igo da. Badoa, atzera begira hiriak eta hiriak, itxaropen urrunak. Eta familia, urrunago. Autobuseko leihotik, hiriko azken argiak, autobideko farolekin nahastuta. Distira marra bat gau beltza ezabatzen.