Felipe Juaristi Galdos Atzera
2017
Iraganik gabe
Erein
2017
Ostadarrak lurra ukitzen duen lekua
Balea Zuria
2016
Muga (beste egile batzuekin)
El Gallo de Oro
2014
Piztutako etxea
Erein
2011
Aingeruaren angelua
Luces de Galibo
2008-01-14
Gauaren musika
Testua irakurri
Airezko emakumeak eman zuen argitara 2003an Felipe Juaristik. Orain, Ez da gaua begietara etortzen plazaratu du. Hiru hariz bilbaturiko nobela dugu: hari metafisikoa, hari lirikoa eta hari psikologikoa.
Nobela metafisikoa dugu Ez da gaua begietara etortzen. Bertan, Donostian galduriko arima errarien bideak ematen zaizkigu, patuak bizitzaren aurrean jarri dituen hiru pertsonaia nagusiren bideak. ETAk Gabriel hil nahi zuen, baina pertsonaz erratu eta Luis Otegi akabatu zuen. Lope (kazeta bateko argazkilaria) Gabrielekin zita hartua zegoen eta Luisen heriotzaren testigua da.
Urte bi igaro dira eta Gabriel hirira itzuli da, era berean heldu da Miranda, Luisen alarguna, eta hirurek behar dute elkar topatu falta zaiena ikasteko. Hirurei falta zaie zerbait, Mirandari senar izandakoa, Loperi galduriko aita, Gabrieli, besteei bezala, bizitzaren zergatia azaltzea. Eta patuaren menpeko hiru pertsonaiek osatuko dute gauaren begirada galdua, erratuz, nondik norakoa jakin gabe. “Ezjakintasunak bustitzen du” (166 or.).
Nobela lirikoa ere badugu Felipe Juaristirena. Ez da gaua begietara etortzen liburuan eratzen duena sinfonia bat da. Idazkera nagusitzen da, eta jazzaren musikak lagundurik mugitzen dira pertsonaiak eta esaldien erritmoak. Ametsek ematen diote hasiera kapituluei eta ametsen nagusitasuna azalduko zaigu pasarte oroigarri batean. Esaldiek eta kapitulu hasierek errepikapenera jotzen dute, musikaren erritmoa adierazi nahian. Lirikak bustitzen du musika, lirikak pertsonaien bizitza erraria.
Tentuz eta sentsibilitate handiz egindako idazkera da hau. Elkarrizketek ere filosofia itxuratzen dute, eta filosofiaren adierazpen gisa trabatuak dira.
Baina hirugarren hari bat geratzen zaigu. Lope pertsonaiaren haria: psikologikoa. Pertsonaia baten inguruan eraikitako nobela dugu. Ekintzek ez dute pisu handirik, hilketa salbu, eta inoiz sinesgarritasuna eteten da (zergatik biltzen dira urte biren buruan, eta ez hilketa gertatu eta gutxira?), baina pisua pertsonaiak du, bere joerak eta bere ibilbide pentsakorrak, antiheroiaren itxurak.
Nobela metafisikoa dugu Ez da gaua begietara etortzen. Bertan, Donostian galduriko arima errarien bideak ematen zaizkigu, patuak bizitzaren aurrean jarri dituen hiru pertsonaia nagusiren bideak. ETAk Gabriel hil nahi zuen, baina pertsonaz erratu eta Luis Otegi akabatu zuen. Lope (kazeta bateko argazkilaria) Gabrielekin zita hartua zegoen eta Luisen heriotzaren testigua da.
Urte bi igaro dira eta Gabriel hirira itzuli da, era berean heldu da Miranda, Luisen alarguna, eta hirurek behar dute elkar topatu falta zaiena ikasteko. Hirurei falta zaie zerbait, Mirandari senar izandakoa, Loperi galduriko aita, Gabrieli, besteei bezala, bizitzaren zergatia azaltzea. Eta patuaren menpeko hiru pertsonaiek osatuko dute gauaren begirada galdua, erratuz, nondik norakoa jakin gabe. “Ezjakintasunak bustitzen du” (166 or.).
Nobela lirikoa ere badugu Felipe Juaristirena. Ez da gaua begietara etortzen liburuan eratzen duena sinfonia bat da. Idazkera nagusitzen da, eta jazzaren musikak lagundurik mugitzen dira pertsonaiak eta esaldien erritmoak. Ametsek ematen diote hasiera kapituluei eta ametsen nagusitasuna azalduko zaigu pasarte oroigarri batean. Esaldiek eta kapitulu hasierek errepikapenera jotzen dute, musikaren erritmoa adierazi nahian. Lirikak bustitzen du musika, lirikak pertsonaien bizitza erraria.
Tentuz eta sentsibilitate handiz egindako idazkera da hau. Elkarrizketek ere filosofia itxuratzen dute, eta filosofiaren adierazpen gisa trabatuak dira.
Baina hirugarren hari bat geratzen zaigu. Lope pertsonaiaren haria: psikologikoa. Pertsonaia baten inguruan eraikitako nobela dugu. Ekintzek ez dute pisu handirik, hilketa salbu, eta inoiz sinesgarritasuna eteten da (zergatik biltzen dira urte biren buruan, eta ez hilketa gertatu eta gutxira?), baina pisua pertsonaiak du, bere joerak eta bere ibilbide pentsakorrak, antiheroiaren itxurak.
2008
Irakurri
Meettok
2005
Zezena eta mutila
Desclée de Brouwer
2004
Airezko emakumeak
Erein
2004
Begi-ikarak
Erein
2003
Basalimoien usaina
Elkar
2003
El loro de Haydan
Everest
2003
Hayd-en loroa
Aizkorri
2002
Donostia-San Sebastián, Monumental y Turística (ingelesez eta gazteleraz)
Everest
2002
Itzarri nahi ez zuen printzesa
Alberdania
2001
Hiria eta haurrak
Erein
2001
Inazio Muniberen abenturak
Olerti Etxea. Zarautz
2001
Izar-Euria
Elkarlanean
2001
Printzesen eskola
Ibaizabal
2000
Aduna eta aduanak
Erein
1999
Animalien inauteria
Erein
1999
Geografia de las preguntas
Bassarai
1998
Eguzkiren etxea
Alberdania
1998
Laura eta itsasoa
Aizkorri
1998
Teoria del Optimismo
Bilboko Udala
1997
Galderen geografia
Alberdania
1996
Bordelera
Erein
1995
Sagitario
Desclée de Brower
1994
Goardia en la boira
Vich-Barcelona
1993
Ilargi-lapurra
Erein
1993
Laino artean zelatari
Alberdania
1993
Tristuraren geografia
Erein
1992
Metrópolis
Málaga
1991
Más leve que el viento, Absalon
VOSA. Madrid
1990
Arinagoa duk haizea, Absalon
Erein
1988
Intzentsua lurrean bezala
La Primitiva Casa Baroja
1987
Hiriaren melankolia
La Primitiva Casa Baroja
1985
Denbora, nostalgia
La Primitiva Casa Baroja
12/2008
Gogoetak
Universidad del País Vasco. Servicio Editorial=Euskal Herriko Unibertsitatea. Argitarapen Zerbitzua
12/2006
Imanol Lartzabal (1947-2004)
Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia / Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco
11/2007
Etxearen negarra
Elkarlanean, S.L.
11/2007
Ez da gaua begietara etortzen
Erein Argitaletxea, S.A.
11/2005
Azken gutuna eta beste
Erein Argitaletxea, S.A.
11/2001
Printzesen eskola (Batua)
Editorial Ibaizabal
11/2001
Printzesen eskolea (Bizkaino)
Editorial Ibaizabal
10/2005
Zazpi bider zazpi
Erein Argitaletxea, S.A.
10/2002
Donostia
Editorial Everest
10/1993
Tristuraren teoria
Erein Argitaletxea, S.A.
10/1992
Más leve es el viento, Absalón
Ediciones Vosa, S.L.
09/2010
Tarzan eta pantera-emakumea
Aizkorri
09/1996
Ezkutuko erasotzaila
Desclée De Brouwer
07/2004
Haydn-en loroa
Aizkorri
07/1988
Intzensua lurrean bezala
La Primitiva Casa Baroja, S.A.
06/2017
Chillidari gorazarre = Elogio a Chillida
Balea Zuria
06/2004
Gunten café
Diputación Provincial de Málaga. Centro de Ediciones de la Diputación de Málaga
06/2003
El loro de Haydn
Editorial Everest
06/2001
Arinago duk haizea, Absalon!
Erein Argitaletxea, S.A.
06/2001
Felipe Juaristi
Susa
04/1995
Guardià en la boira
Eumo Editorial SAU
04/1995
Otsoaren ahoan
Desclée De Brouwer
03/2011
Aingeruaren angelua = El ángulo del ángel
Luces de Gálibo
03/2011
Vivir es fácil : antología
Editorial Luis Vives (Edelvives)
03/2007
Ipuinak
Diputación Foral de Gipuzkoa
03/2001
Izar euria
Elkarlanean, S.L.
03/1990
Arinago duk haizea, Absalon
Erein Argitaletxea, S.A.
01/2014
Gogoetak : hiritarren eta estatu gizonaren brebiarioa
Universidad del País Vasco. Servicio Editorial=Euskal Herriko Unibertsitatea. Argitarapen Zerbitzua
01/2014
Gogoetak ; Hiritarren eta estatu gizonaren brebiarioa
Universidad del País Vasco. Servicio Editorial=Euskal Herriko Unibertsitatea. Argitarapen Zerbitzua
01/1990
Espía de la niebla
La Primitiva Casa Baroja, S.A.
Antologia
Testua irakurri
AUSCHWITZ
Atertu du euria.
Haizea jabaldu da.
Lurra arnasa hartzen hasi.
Ikara dira akaziak,
Besoak zeruari kolpeka.
Txirritak kantatzen
Sagar-hostoak babes.
Hilerrira jotzen duen
Leihoa irekitzen dut.
Erre-usaina dator handik,
Hezur eta ile kiskaliek
Busti egin dute giroa.
Auschwitz datorkit oroimenera,
Euriaren ondorengo
Edozein egunetan.
MIN
1
Minaz harago, beste min berri bat.
Minaren finisterrea.
2
Gaizki bizi da uneoro bizi nahi duena.
Ametsen atzetik dabil, egiak direla sinesturik.
Orainean sarraski, iraganean oinatz.
Zinez dago ez duenetik emateko prest.
Gezurrezko lerroak marrazten ditu
Eta gero lasai asko zeharkatu ere bai.
Hatsari darraikio, eta hatsa aireari
Honat-hara bultzatzen dute eta sekula
Pozik ez, pakean datzanean ere ez.
Guda bizian bere buruarekin beti,
Bihotz alaia du minaren aitorle.
Eta hain du burua desitxuratua
Non ameskeria horri utopia
Edo gozamen baiteritzo, auskalo.
Lurrean zerurik ezagutzen ez duena,
Infernuz infernu estropozoka dabilena,
Hori ez du zorabiatzen herio hego zorrotzak.
Azken ordua aurrena halakoa izango da.
Joango da hori ere azkar, ilaun, bakar.
BI
Batzuetan, bi hizkuntzak
Trabatzen zaizkit eztarrian,
Burnizko bi ezpata bailiran.
EMAKUME
1
Kristalezko zerua,
Bi bider zaituzte hautsiko:
Pasioaren mailuak, aurrena;
Bigarrenez, indiferentziak.
2
Maite ditugu emakumeak.
Belarriz amodio egiten duten emakume itsuak,
Goizean esnatzerakoan euliak hasperenka
Akabatzen dituzten emakume intsektizidak,
Ardoa bailitzan gure odola
Edaten duten emakume banpiroak,
Beren itzala armarrietan
Gordetzen duten emakume txukunak,
Perlazko idunekin beren burua
Urkatzen duten emakume suizidak,
Elurraren modura hotzean ere
Erretzen duten emakume zurbilak,
Enarekin amestu eta biharamunean
Hegan ihes egiten duten emakume arinak,
Gorra dela dakitelarik Jainkoarekin telefonoz
Mintzatzen diren emakume berritsuak,
Sexuaren lekuan larrosa bat edo bi
Hazi duten emakume usaintsuak,
Gauez jantzi eta egunez
Biluzten diren emakume aldakorrak,
Erotuta soilik zentzumena
Gordetzen duten emakume hordigarriak,
Begietan katuak
Ixten dituzten emakume diztiratsuak.
Ez dago maite ez dugun emakumerik.
OPTIMISMO
Igogailu batera sartu eta zerura iritsi arte itxaron,
Ezinezko maitasunik gertaezineko dela amestu,
Txanponaren modura zorteak bi aurpegi dituela sinestu,
Mahomarengana mendia ez badator,
Mahoma mendira badoala esan,
Unibertsoaren ardatza geu garela pentsatu,
Soldaduskak gizon eta kartzelak doktore bihurtzen dutela aipatu,
Fedeak ibaiak beren arroetatik mugierazten dituela
Konbentzituak egon,
Itsasoan bizi direnez gero, arrainak
Zoriontsuago ote diren galdetu,
Bakartien saindutzat hartu Robinson Crusoe,
Hiri honetan bilatu Desira izeneko tranbia bat,
Etsaia aurretik igaroko delakoan eserita gelditu atarian,
Lagunei utzitako liburuak itzultzen direlako konfidantza eduki.
IZUA
Eta eguzkia ilundu zen
Kanpaiek jo zutenean
Arratsalde erdian.
HAIZE
Denaren ezberdin izan nahiak
Galtzen du askotan gizakia.
Haizeari ez diogu duen balioa ematen.
Beti etortzen baita berea denaren eske.
Hasperen lehor bat askitxo da
Harrizko hesiak botatzeko,
Mendirik altuenak suntsiarazteko,
Ibaiak beren bidetik ateratzeko.
Hura agintari, gu mirabe.
Hitz egiten du mutu garenean,
Janzten digu lainoa begietan,
Ikus dezagun egiaren lanbroa.
Alferrikakoa dugu ezkutatzea,
Alferrikakoa joaten ahalegintzea.
Oroitarazten baitigu aurrez-aurrean
Gu garela beti izan garena.
Ilusio da airea.
Hori ere haizeak eramana.
REMBRANDT AMSTERDAMEKO LEIHO BATEAN
REMBRANDTEK infinitua nahi du pintatu
infinitua ekarri begietara
hatzetara belarrietara
haizeetara
sendoa biguna sakona
infinitua
leihotik begiratzen du
emakume bat igarotzen da dotore
gazte oraindik ura sua
Rembrandtek elurra dela uste due
ez da usorik zeruan hodeiek estaltzen hiria
zuria iheskorra da zoriona
gizon adinean sartuxea igarotzen da
gurdi batek o darama nekea garraio
denbora denbora denbora
Rembrandtek gaua dela uste du
euri beltza itsaso beltza hiriaren aurrealde beltza
Herio herio herio
soldadu-talde bat igarotzen da
eguneroko erronda alaia zaratatsua
baso bat kolore guztiak zabal
txoriak beren lumak harro erakusten
begiratu die kristalen atzetik
baina joanak dira jadanik isilik
zaldun poloniarra oinezko espainiarra arinak
krudelak dira soldaduen begiak
gogorrak distirarik gabeak
azkar azkar azkar
infinituaren atzetik beti
Rembrandtek ezin leihorik itxi
bizitza igarotzen aurretik
neska-mutilak jolasean
herexeak kai berrira kateaz loturik erbeste
emakume dirudunak mintzo Jainkoa dute maite
burgesak Boltsarantz ekialdeko geografia dute maite
Spinoza Spinoza Spinoza
sentimenduen geometra irritsen esteta
infinitua neurtzen pauso zalantzazkoez
pintatu nahi du eduki nahi du
ekarri nahi du infinitua argitara
baina bere pintatzailea irudia besterik ez da ageri
infinituaren aurpegiak
txiki ditu begiak.
ARGIAREN GORAZARREA
Argia da eta multiplikatzen da
bere eternitatean.
Arnasa hartzen du
harriaren bidez, burdinaren bidez,
uraren bidez;
kantatzen du
zeru urdin min batetik
bere izateari begira
bizi den txori geldiak bezala.
Argiak bere lurrin emeak zabaltzen ditu,
hala ibaiek beren ura
haran eta arroetan barrena,
lautada eta zelaietan barrena:
argiak usain zaharra du,
lorategi debekatuarena.
Zeruak eta lurrak argizko besarkada
ematen diote elkarri,
argizko musua arrosazko ohe baten gainean,
zeru ertzean;
zeru eta lur
zeru urdina eta lur grisa
maitale bihurtu dira
egunsentian,
argia eta itzala
bat egitean,
kolore guztiak
bildu
eta bat bilakatzean.
Argia loretu egiten da
bere eternitatean,
koloretako lore-ustaiak erakusten ditu,
zuri hutsetik
urdin garbiagoraino;
koloreak banatzen ditu itzaletan,
zintzilik uzten ditu,
abandonatuak,
koloretako loreak,
gora eta behera dabiltzanak,
argian ihartuz.
Argia jolasean ari da,
sartu eta irteten da sentitua gabe,
sartzen da iluntasunik irekienera,
ateratzen da argitasun sakonera
espazio egina,
betez eta hustuz doana
bere argizko izaeraz;
iragaiten da denbora egina
koloretako eraztunen artetik,
urezko sakanen artetik,
eskultura batean,
egunez distira
eta gauez iluna egiten duen
arrain geldian,
ezarri nahi duten
esku eta begien artetik.
Irudigilearen eskuek atseden hartu dute,
haren begi lasai eta gozoek atseden hartu dute,
argiaren gainean,
bakean.
Dena da bizitzan hegaldi;
lumen kontzertu arina
baso itxian;
odol, hezur, haragi, ur,
aire leun eta hezean barrena;
argizko orratzak
gauaren azal lodia zauritzen,
izar lasai eta jostalarien dantza,
hodeien joan-etorri xumea,
enbarazurik egin nahi ez,
ur basatien zurrumurrua,
erbesterik ezagutzen ez;
lo eza, eromena, itzala, mina,
denbora geldiaren preziorik ezagutzen ez,
suzko ispiluan preso baitago,
neguaren arintasunik ezagutzen ez,
bakardadea eta isiltasuna garraio.
Haizea astintzen du hegaztiak,
nola maitaleak
oherako errezela.
Dena da bizitzan hurbiltasun.
Dena da agur eta minaldi.
MIN
mina minean minduz
mina saminean minduz
minaren ahoa
nola urdail ahoa
nola ahoa
minezko altzairuzko,
ekaitzak botaka
nola ardoa bere kolorean galduz
nola sugea
bere larru bigun
goiz alban utzian
okertua
min doilor min benetako
min garratz min zuri
eguzkia kristalean harrapatua
minaren sendagai
minaren sendotasun
zer da mina?
denbora minsor
orain geldigaitz
orain mindu
minaren begiak
irekiak itsuak
mintzen duen orain
urrutiko mintzaldi
uzten ditu
bere oinatzak bere hondamendia
bere itsas keinu bigundu irentsia
barne-minetan muin egina
sekula ez da espazio
ez dago espaziorik minarentzat
mina dago
guregan minaren barnean dagoenean
eta gu gaude
eta bat gara minean
gure tokia da munduan
eta gure denbora ere bada
gure denbora bakar eta egiazkoa
min honetan
minaren eskuzabaltasun minaren eskuak
sustrai erauziak
izatearen lurretik
hilobi loretsuak
oroimenaren aurka ederretsiak
minaren orbainak
min etengabea gara
batu eta elkartzen garena
uneko haustura
mundu mindutako honetan munduko min honetan
zabaltzen baita
betazalez betazal hatzez hatz
minaren min
zirrikitu eta sarraski denboran
oihu urragarri
zauritzen eta larritzen gaituena
ez garen geziak nola
dagokigun minak nola
hemengo hemen eta oraingo orain
betikotasun pisuzko honetan
irauten eta irauten baitu
bere minean
minki beratzen
bere buruaren inguruan jira eta biraka
nola noria hordia
nola itsasontzi zauritua
arrazoiaren eta eromenaren
Jainkoa gidari
Txoriek badute beren aberria:
lumajea bezain arina,
airea bezain bizigarria,
bihotz zintzoa bezain zabala.
Han aurkitzen dute babes
triste eta pozik,
izuturik eta izurik gabe
bizi diren txoriek,
haundi eta txiki,
polit eta itsusi diren txoriek.
Ez dago banderarik aberri horretan.
Baina kolore guztiak biltzen dira
hango zeruan:
belearen beltza,
usoaren zuria,
txantxangorriaren gorria,
karnabaren berdea,
kanarioaren horia.
Ez dago harresirik aberri horretan,
ez kaiolarik, ez eroetxerik, ez koartelik.
Ez dago armarik aberri horretan,
ez eskopetarik, ez fusilik, ez pistolarik.
Askatasunaren herria da.
Gauero egiten dut hartaz amets.
Atertu du euria.
Haizea jabaldu da.
Lurra arnasa hartzen hasi.
Ikara dira akaziak,
Besoak zeruari kolpeka.
Txirritak kantatzen
Sagar-hostoak babes.
Hilerrira jotzen duen
Leihoa irekitzen dut.
Erre-usaina dator handik,
Hezur eta ile kiskaliek
Busti egin dute giroa.
Auschwitz datorkit oroimenera,
Euriaren ondorengo
Edozein egunetan.
MIN
1
Minaz harago, beste min berri bat.
Minaren finisterrea.
2
Gaizki bizi da uneoro bizi nahi duena.
Ametsen atzetik dabil, egiak direla sinesturik.
Orainean sarraski, iraganean oinatz.
Zinez dago ez duenetik emateko prest.
Gezurrezko lerroak marrazten ditu
Eta gero lasai asko zeharkatu ere bai.
Hatsari darraikio, eta hatsa aireari
Honat-hara bultzatzen dute eta sekula
Pozik ez, pakean datzanean ere ez.
Guda bizian bere buruarekin beti,
Bihotz alaia du minaren aitorle.
Eta hain du burua desitxuratua
Non ameskeria horri utopia
Edo gozamen baiteritzo, auskalo.
Lurrean zerurik ezagutzen ez duena,
Infernuz infernu estropozoka dabilena,
Hori ez du zorabiatzen herio hego zorrotzak.
Azken ordua aurrena halakoa izango da.
Joango da hori ere azkar, ilaun, bakar.
BI
Batzuetan, bi hizkuntzak
Trabatzen zaizkit eztarrian,
Burnizko bi ezpata bailiran.
EMAKUME
1
Kristalezko zerua,
Bi bider zaituzte hautsiko:
Pasioaren mailuak, aurrena;
Bigarrenez, indiferentziak.
2
Maite ditugu emakumeak.
Belarriz amodio egiten duten emakume itsuak,
Goizean esnatzerakoan euliak hasperenka
Akabatzen dituzten emakume intsektizidak,
Ardoa bailitzan gure odola
Edaten duten emakume banpiroak,
Beren itzala armarrietan
Gordetzen duten emakume txukunak,
Perlazko idunekin beren burua
Urkatzen duten emakume suizidak,
Elurraren modura hotzean ere
Erretzen duten emakume zurbilak,
Enarekin amestu eta biharamunean
Hegan ihes egiten duten emakume arinak,
Gorra dela dakitelarik Jainkoarekin telefonoz
Mintzatzen diren emakume berritsuak,
Sexuaren lekuan larrosa bat edo bi
Hazi duten emakume usaintsuak,
Gauez jantzi eta egunez
Biluzten diren emakume aldakorrak,
Erotuta soilik zentzumena
Gordetzen duten emakume hordigarriak,
Begietan katuak
Ixten dituzten emakume diztiratsuak.
Ez dago maite ez dugun emakumerik.
OPTIMISMO
Igogailu batera sartu eta zerura iritsi arte itxaron,
Ezinezko maitasunik gertaezineko dela amestu,
Txanponaren modura zorteak bi aurpegi dituela sinestu,
Mahomarengana mendia ez badator,
Mahoma mendira badoala esan,
Unibertsoaren ardatza geu garela pentsatu,
Soldaduskak gizon eta kartzelak doktore bihurtzen dutela aipatu,
Fedeak ibaiak beren arroetatik mugierazten dituela
Konbentzituak egon,
Itsasoan bizi direnez gero, arrainak
Zoriontsuago ote diren galdetu,
Bakartien saindutzat hartu Robinson Crusoe,
Hiri honetan bilatu Desira izeneko tranbia bat,
Etsaia aurretik igaroko delakoan eserita gelditu atarian,
Lagunei utzitako liburuak itzultzen direlako konfidantza eduki.
IZUA
Eta eguzkia ilundu zen
Kanpaiek jo zutenean
Arratsalde erdian.
HAIZE
Denaren ezberdin izan nahiak
Galtzen du askotan gizakia.
Haizeari ez diogu duen balioa ematen.
Beti etortzen baita berea denaren eske.
Hasperen lehor bat askitxo da
Harrizko hesiak botatzeko,
Mendirik altuenak suntsiarazteko,
Ibaiak beren bidetik ateratzeko.
Hura agintari, gu mirabe.
Hitz egiten du mutu garenean,
Janzten digu lainoa begietan,
Ikus dezagun egiaren lanbroa.
Alferrikakoa dugu ezkutatzea,
Alferrikakoa joaten ahalegintzea.
Oroitarazten baitigu aurrez-aurrean
Gu garela beti izan garena.
Ilusio da airea.
Hori ere haizeak eramana.
REMBRANDT AMSTERDAMEKO LEIHO BATEAN
REMBRANDTEK infinitua nahi du pintatu
infinitua ekarri begietara
hatzetara belarrietara
haizeetara
sendoa biguna sakona
infinitua
leihotik begiratzen du
emakume bat igarotzen da dotore
gazte oraindik ura sua
Rembrandtek elurra dela uste due
ez da usorik zeruan hodeiek estaltzen hiria
zuria iheskorra da zoriona
gizon adinean sartuxea igarotzen da
gurdi batek o darama nekea garraio
denbora denbora denbora
Rembrandtek gaua dela uste du
euri beltza itsaso beltza hiriaren aurrealde beltza
Herio herio herio
soldadu-talde bat igarotzen da
eguneroko erronda alaia zaratatsua
baso bat kolore guztiak zabal
txoriak beren lumak harro erakusten
begiratu die kristalen atzetik
baina joanak dira jadanik isilik
zaldun poloniarra oinezko espainiarra arinak
krudelak dira soldaduen begiak
gogorrak distirarik gabeak
azkar azkar azkar
infinituaren atzetik beti
Rembrandtek ezin leihorik itxi
bizitza igarotzen aurretik
neska-mutilak jolasean
herexeak kai berrira kateaz loturik erbeste
emakume dirudunak mintzo Jainkoa dute maite
burgesak Boltsarantz ekialdeko geografia dute maite
Spinoza Spinoza Spinoza
sentimenduen geometra irritsen esteta
infinitua neurtzen pauso zalantzazkoez
pintatu nahi du eduki nahi du
ekarri nahi du infinitua argitara
baina bere pintatzailea irudia besterik ez da ageri
infinituaren aurpegiak
txiki ditu begiak.
ARGIAREN GORAZARREA
Argia da eta multiplikatzen da
bere eternitatean.
Arnasa hartzen du
harriaren bidez, burdinaren bidez,
uraren bidez;
kantatzen du
zeru urdin min batetik
bere izateari begira
bizi den txori geldiak bezala.
Argiak bere lurrin emeak zabaltzen ditu,
hala ibaiek beren ura
haran eta arroetan barrena,
lautada eta zelaietan barrena:
argiak usain zaharra du,
lorategi debekatuarena.
Zeruak eta lurrak argizko besarkada
ematen diote elkarri,
argizko musua arrosazko ohe baten gainean,
zeru ertzean;
zeru eta lur
zeru urdina eta lur grisa
maitale bihurtu dira
egunsentian,
argia eta itzala
bat egitean,
kolore guztiak
bildu
eta bat bilakatzean.
Argia loretu egiten da
bere eternitatean,
koloretako lore-ustaiak erakusten ditu,
zuri hutsetik
urdin garbiagoraino;
koloreak banatzen ditu itzaletan,
zintzilik uzten ditu,
abandonatuak,
koloretako loreak,
gora eta behera dabiltzanak,
argian ihartuz.
Argia jolasean ari da,
sartu eta irteten da sentitua gabe,
sartzen da iluntasunik irekienera,
ateratzen da argitasun sakonera
espazio egina,
betez eta hustuz doana
bere argizko izaeraz;
iragaiten da denbora egina
koloretako eraztunen artetik,
urezko sakanen artetik,
eskultura batean,
egunez distira
eta gauez iluna egiten duen
arrain geldian,
ezarri nahi duten
esku eta begien artetik.
Irudigilearen eskuek atseden hartu dute,
haren begi lasai eta gozoek atseden hartu dute,
argiaren gainean,
bakean.
Dena da bizitzan hegaldi;
lumen kontzertu arina
baso itxian;
odol, hezur, haragi, ur,
aire leun eta hezean barrena;
argizko orratzak
gauaren azal lodia zauritzen,
izar lasai eta jostalarien dantza,
hodeien joan-etorri xumea,
enbarazurik egin nahi ez,
ur basatien zurrumurrua,
erbesterik ezagutzen ez;
lo eza, eromena, itzala, mina,
denbora geldiaren preziorik ezagutzen ez,
suzko ispiluan preso baitago,
neguaren arintasunik ezagutzen ez,
bakardadea eta isiltasuna garraio.
Haizea astintzen du hegaztiak,
nola maitaleak
oherako errezela.
Dena da bizitzan hurbiltasun.
Dena da agur eta minaldi.
MIN
mina minean minduz
mina saminean minduz
minaren ahoa
nola urdail ahoa
nola ahoa
minezko altzairuzko,
ekaitzak botaka
nola ardoa bere kolorean galduz
nola sugea
bere larru bigun
goiz alban utzian
okertua
min doilor min benetako
min garratz min zuri
eguzkia kristalean harrapatua
minaren sendagai
minaren sendotasun
zer da mina?
denbora minsor
orain geldigaitz
orain mindu
minaren begiak
irekiak itsuak
mintzen duen orain
urrutiko mintzaldi
uzten ditu
bere oinatzak bere hondamendia
bere itsas keinu bigundu irentsia
barne-minetan muin egina
sekula ez da espazio
ez dago espaziorik minarentzat
mina dago
guregan minaren barnean dagoenean
eta gu gaude
eta bat gara minean
gure tokia da munduan
eta gure denbora ere bada
gure denbora bakar eta egiazkoa
min honetan
minaren eskuzabaltasun minaren eskuak
sustrai erauziak
izatearen lurretik
hilobi loretsuak
oroimenaren aurka ederretsiak
minaren orbainak
min etengabea gara
batu eta elkartzen garena
uneko haustura
mundu mindutako honetan munduko min honetan
zabaltzen baita
betazalez betazal hatzez hatz
minaren min
zirrikitu eta sarraski denboran
oihu urragarri
zauritzen eta larritzen gaituena
ez garen geziak nola
dagokigun minak nola
hemengo hemen eta oraingo orain
betikotasun pisuzko honetan
irauten eta irauten baitu
bere minean
minki beratzen
bere buruaren inguruan jira eta biraka
nola noria hordia
nola itsasontzi zauritua
arrazoiaren eta eromenaren
Jainkoa gidari
Txoriek badute beren aberria:
lumajea bezain arina,
airea bezain bizigarria,
bihotz zintzoa bezain zabala.
Han aurkitzen dute babes
triste eta pozik,
izuturik eta izurik gabe
bizi diren txoriek,
haundi eta txiki,
polit eta itsusi diren txoriek.
Ez dago banderarik aberri horretan.
Baina kolore guztiak biltzen dira
hango zeruan:
belearen beltza,
usoaren zuria,
txantxangorriaren gorria,
karnabaren berdea,
kanarioaren horia.
Ez dago harresirik aberri horretan,
ez kaiolarik, ez eroetxerik, ez koartelik.
Ez dago armarik aberri horretan,
ez eskopetarik, ez fusilik, ez pistolarik.
Askatasunaren herria da.
Gauero egiten dut hartaz amets.
Lourdes Iriondo, Julen Lekuona, Imanol Larzabal, Maurizia Aldeiturriaga
Eusko Jaurlaritzaren Argitalpen Zerbitzu Nagusia / Servicio Central de Publicaciones del Gobierno Vasco