Irakurri dut sarritan galdetu dizutela ea zergatik pasa duzuen Koadernoa zuri antzerkitik narratibara, baina nik hori baino are lehenagoko zerbaitetara nahi nuke jo: nola sortu zen obra bera, bi pertsonaia horiek, korapiloa…

 

Agurtzanek eta biok 15 bat urte daramatzagu honezkero elkarrekin lanean eta normalean beti hasten gara kafe bat bueltan, esanez zer egin genezakeen, nola egin genezakeen… eta hori bion artean egiten dugun gauza bat da. Oso zaila zait esplikatzea egiatan non dagoen hasiera. Berak konpainia bat dauka, eta etengabe eman behar dio jaten: batzuetan beste soluzio batzuk bilatzen ditu baina normalean elkarlana egiten dugu. Nik neuk badaukat obsesio bat, betidanikoa, baina gero eta garatuagoa: entzumena eta soinuak. Bai daukat gogoan lehen bilera hartan Agurtzaneri esan niola egin behar genuela zerbait oholtzarako, baina oso soinuei lotua. Oso garbi neukan nahi nuela pertsonaia bat gela batean entzerratua, eta handik bizitza entzuten zuena. Aitzakia bat edo arrazoi bat sortu behar zitzaion horri, eta, orduan, pixkanaka-pixkanaka joan ginen ahizpen historia sortzen.

 

Ez da lehenengo aldia Agurtzane Intxaurragarekin lan egiten duzuna. Zer ematen diozue elkarri?

 

Berak ematen dizkit begiak eta nik ematen diot belarria, oso nabarmen. Bera da teatroko emakume bat, goitik behera, eta ni naiz askoz gehiago hitza baloratzen duena. Oso ondo ulertzen dugu elkar, hainbeste urte eta gero, gainera… Agindu surrealistak jasotzen ditut, gaueko 12etan, adibidez, whatsapp batean: “Aran, hirugarren eszenak izan behar du pittin bat krudelagoa baina poesiari utzi gabe”. Ados, zure agindutara.

 

Eta ematen diogu elkarri batez ere konfiantza, askatasuna eta errespetua. Hori ere oso polita da. Nik oso garbi daukat, hitz batzuk idazten ditudanean, berak erabiltzeko direla, berak mundu hori eraikitzeko, eta berak eraikitzen du mundu hori bere erara, beti kontsultatzen eta galdetzen dit, baina bera oso libre da nahi duena egiteko, eta ni oso libre esateko zerbait ez zaidala gustatu.

 

Beraz, ez zara posesiboa zure testuekin?

 

Kasu hauetan, batere ez. Oso aberasgarria iruditzen zait bere ikuspegia gainera. Sarritan ez dugu konpartitzen, oso ezberdinak gara izaeraz, lan egiteko moduan, eta oso polita da ikustea nola soluzionatu dituen zenbait gauza, neuk ez nuke hortik joko txoratuta ere, edo gaitasun faltagatik edo estetikoki beste zerbait asmatzeko ahalegina egingo nukeelako, baina behin testua egin eta gero, lotua dagoen unetik aurrera, beren lan-tresna da, eta ni joaten naiz ensaioren batera, ikustera ea zer eraiki duten, eta normalean sorpresa dexente hartzen ditut. Estreinaldira ez naiz joaten zeren kriston paniko eszenikoa ematen dit, beldurra pasatzen dut. Hala ere, normalean, lehenengotik azkenera errespetatzen dituzte hitzak.

 

Nondik datorkizu antzerkiaren harremana?

 

Nik ez neukan batere loturarik, eta gaur egun ere esango nuke ez daukadala loturarik antzerkiarekin profesionalki ez bada: mundu arrotza egin izan zait. Iruditzen zait kristorena egiten dutena, hola jendaurrean atera eta… Nik uste ez dudala sekula nahikoa estimatuko zelako lana egiten duten.

 

Nik baneukan lehenagotik kontaktu pertsonala Agurtzanerekin, baina Ai ama! argitaratu nuenean hasi zen dena. Berak irakurri zuen eta kontatu zidan lur jota geratu zela, bere esperientziak ez zeukala batere zerikusirik nik liburu hartan kontatzen nuenarekin, baina aldi berean asko gustatu zitzaiola bizipen ezberdin horiek ezagutzea. Antzezlan bat egin nahi zuen, eta Agurtzane da pertsona bat konstantea, ez du etsitzen, ideia bat sartzen bazaio ez da sekula desanimatzen. Beraz, berehala hasi ginen Ai ama! teatrorako prestatzen, nire testuak oinarri moduan hartuta baina beste esperientzia batzuk sartuz. Eta han hasi genuen bidea jarraitu dugu orain arte.

 

Aldatu al da zure ikuspegia?

 

Erreparo handiak dauzkat oraindik antzerkiarekin, saiatzen naiz ikusten, beste zer dabilen, baina interes profesionalagatik batez ere, irrati lanerako. Musikaren ondoren, antzerkia izango da bizien dabilena: edozein ertzetan dago antzerki talde bat, sekulako ilusioarekin gauzak egiten, eta horregatik saiatzen gara tarte bat ematen irratsaioan. Bestalde, orain nik ere obra batzuk idatziak ditudanez, jakin nahi dut jendea zertan ari den, zer klabetan. Baina antzerkiak biolentatu egiten nau, gogorra egiten zait; uste dut zuzeneko gauza guztiek eragiten didatela hori. Liburuak askoz gauza intimoagoa dira, askoz ere zeureagoa, ez zaitu inork ikusten, ez zaitu inork entzuten; negar edo barre egin dezakezu nahi duzun bezala. Antzerkia, ordea, oso fisikoa da, oso aurrez aurrekoa.

 

Iruditzen zitzaidan antzerkiaren lotura hori hitzaren ahozkotasunetik etor zitekeela, irratiak eta antzerkiak hortxe egiten dutela bat: hitza dagoela, baina esatekoa dela. 

 

Bai, ahozkotasuna da bietan garrantzitsuena, eta idazten ari zarenean oso presente daukazu esateko hitzak direla, bai irratian eta bai antzerkian. Igual horrek lagundu dit pittin bat lan horretan eroso sentitzen. Ni, idazten ari naizenean, entzuten ari naiz etengabe. Ari naiz boz goran esaten bezala. Eta hori egiten dut eguneroko ofizioan eta bestean.

 

Zenbait urte egin dituzu ezer argitaratu gabe, nahiz eta idatzi. Hautu kontzientea izan da ala hainbat faktoreren ondorio?

 

Bietatik. Nik daukat lanbide bat asko asetzen nauena: asko asetzen nau ni pertsona bezala eta, bestetik, nire lanari esker, aseak dauzkat banitatea eta egoa eta gauza batzuk egiteko hain beharrezkoak eta batzuetan hain negatiboak izan daitezkeen gauza horiek denak. Ez da egun guztia ematen dudala lan mekanikoan eta nahi dudala nire gloria momentua; nire gloriatxo momentuak, bere ttikian, badauzkat. Eta argitaratzeak badu pixka bat hortik: hau egin dut, eta, tori, erakutsiko dizuet eta ea zer gertatzen den. Gero, ea zer gertatzen den horren ondoren, bi erantzun posible daude, bat da oso positiboa baina bestea da ikaragarri gogorra.

 

Erantzun horrek beldurra sortzen al dizu?

 

Beldurra hitz handia da… baina ez naiz plaza emakumea. Badakit oso kontraesan handia ematen duela irratilaria izanda, jendeari kosta egiten zaio ulertzea, baina ez da pose bat. Ni, nire burbuilan, oso ondo sentitzen naiz kaskoekin eta mikrofonoarekin, oso nire tokian, parez pare daukadan pertsona batekin, edo birekin edo hirurekin, baina ez jarri sei. Seirekin ja ez dut menperatzen territorioa. Eta publikatzea bada hein batean jendearen nolabaiteko epaiaren zain geratzea.

 

Epaiaren zain geratu zaren horietan, zer moduz?

 

Lehendabiziko liburuarekin oso gaizki pasatu nuen, baina gaizki benetan, eta hori dena izanik zoragarria, gainera normalean hemen ez dago kritika suntsitzailerik, baina iritsi zen momentu bat emakumea, gaztea eta promesa izatearen kontu hori pisua egiten zitzaidana. Deitzen zizuten esateko mahai-inguru bat egin behar zutela emakume gazte promesekin eta baneukan gogoa baten bat borratzeko, edo emakume edo gazte edo promesa, zerbait. Badakit esker txarrekoa geratzen dela eta jendeari asko kostatzen zaiola ulertzea baina nik horrela bizi izan dut.

 

Hala ere, argitaratu dituzu bospasei liburu.

 

Beti argitaratu izan dut kasualitatez edo konpromisoz. Nahi dudana egin dut, baina beti nolabaiteko enkarguz. Lehenbiziko liburua etorri zen ipuin-lehiaketa batzuk irabazi nituelako gaztetxotan, galdetu zidaten ea ipuin gehiago neukan, ez neukan, egin nituen beste batzuk eta publikatu zituzten. Gero Inazio Mujikak eta hauek Alberdania ireki zuten eta esan zidaten: izango duzu zerbait! Nik, izan, ez dut ezer, horretan ere oso irratikoa naiz, di-dakoa, gauza bat egin eta horretarako edo hartarako izan behar du, bestela borratu egin izan dut. Oraintxe hasi naiz aldatzen.

 

Ai ama! izan da nire bizitzan lan bakarra egin dudana nahi nuelako, nahi nuen eran eta neuk galdetu nuen Alberdanian ea halako gauza batek tokirik ba ote zuen. Hura izan zen behar nuelako egin nuen gauza bakarra, behar nuen momentu hartan ez sentitu umeari bakarrik jarrita nengoela, zeren, askotan kontatu dut, baina nik gainera eszedentzia hartu nuen, pentsatuz izugarri disfrutatuko nuela, eta bai zera… Tira, ez dut berriz kontatuko.

 

Eta Koadernoa zuri hau, nolatan?

 

[Xabier] Mendigurenek horretan oso begi ona du, eta aipatu zidan aspaldian antzerki asko egiten ari nintzela, eta akaso argitara zitekeela zerbait. Niretzat antzerkia ez da argitaratzeko; ea, irakurtzen dut, baina oso lan-tresna egiten zait, hainbeste akotazio, indikazio… Horiek kendu litezke, noski, baina pentsatu nuen esperimentu bat egitea: hartuko dut historia hau, nahiko harilkatua dagoena, eta saiatuko naiz beste formatxo bat ematen, eta gertatu zitzaidan, eta hori bai esaten dut oso satisfetxa, hala eta hola moldatu eta gustatu zitzaidala emaitza, irakurle bezala ere. Momentu batzuetan eduki nuen tentazioa istorioa luzatzekoa, detaile gehiago sartzekoa (bakarren bat sartu dut, ulermenari laguntzeko), baina bueno, azken batean, hau ere enkarguz aritu naiz egiten, ez da nire-nire gauza bat, beraz halaxe pasatu nien, ontzat jo zuten, eta aurrera.

 

Ama-alaben eta ahizpen arteko harremanei buruzko lana da, bai, baina zuk beste elkarrizketa batean esan duzun moduan, bada, era berean, arau zorrotzen aurrean har daitezkeen bideei buruzko lan bat, eskolan ere gerta litekeena adibidez.

 

Bai, eskolan, gizartean… Irakurle bezala hartu, eseri, eta osorik irakurrita, zera iruditu zitzaidan, hor zegoela istorio bat unibertsala, arau zorrotz batzuk, kasu honetan fedeari lotuak, belaunaldi jakin bateko emakumeek seguruena sufritu dituztenak, gure aurrekoek geuk baino gehiago; baina gehiago da hori, zuri jartzen dizkizuten arauen aurrean zer egin, eta ez dute zertan izan arau hain itogarriak, kontua da arau baten aurrean aukera mordo bat dauzkazula, eta justu hemen daudela bi muturretakoak. Ez da batek kontra egiten diela arauei eta borroka egiten duela, ez, desagertu egiten da, esaten du ni banoa eta kitto. Beste gajoak egiten duena da, erabat obeditu, eta gero bere bizitza paralelo bat eraiki hala nola.

 

Bi ahizpak gazteak zirenean, argi ei dago, bata zen ausarta eta bestea esanekoa. 20 urte pasata berriro elkartzen direnean lausoago dirudi denak: Arratek Begoñari leporatzen dio pertsona ausartek ez dutela ihes egiten.

 

Niri gainera ez zait iruditzen pertsonaietako bat oldarkorra denik, iruditzen zait ihes egin duen pertsona bat, oso jarrera gizatiarra bide batez, bestearena adina, baina ez da oldarkorra, momentu batzuetan bai egiten dio kontra amari, baina ezkutuan, umekeriatan. Gauza serioetan ez da ausartu amarekin hitz egiten. Seguruena ez zeukan aukerarik oldarkorra izateko, eta horregatik erabaki du alde egitea.

 

Begoñari gertatzen zaiona da, alde egiten duela, tokatu zaion herrialde batera, eta poz-pozik dagoela, dena da kolorea, eta hara non maitemindu egiten den eta total han ere gertatzen zaion halako zerbait: bere senarrak erabaki du beste emakume batekin ezkontzea, arauengatik, amak eskatuta, tradizioak hala agintzen duelako… Imajinatzen dut emakume horren egoera: alde egin du, utzi ditu bereak, utzi du dena beste bizitza bat egiteko, eta doan tokian zerekin egingo topo eta gauza igualarekin. Azken batean mundua ez da hain diferentea, toki guztietan daude tradizioak, daude arauak, daude pertsonak horietan oso ondo moldatzen direnak, eta daude pertsonak ez direnak ondo moldatzen. Begoña bueltatzen da pixka bat joan zen bezala, ihesi berriro, eta hemen baldosa berean egiten du topo ahizparekin, eta hasten dira elkar errekonozitzen.

 

Gaia bereziki interesatzen al zitzaizun?

 

Kasu honetan uste dut Agurtzanek botatako ideia dela ahizpen historia. Agurtzanek beti jotzen du familia harremanetara, berak beti esaten du oso gai unibertsala dela. Ez dakit kontatzen hori nola hazi zen. Bai daukat oso garbi hasierako historian bi ahizpak zeudela oso presente, liburuan bezala. Antzezlanean ikusi egiten dira oroitzapenak eta beraz ama agertzen da, nahiz eta hila egon, bizilaguna agertzen da... Liburuan aipamenak dira, bi ahizpek protagonismo handiagoa daukate.

 

Aipatu duzu eta galdetu nahi nizuke Brijida bizilagunaren pertsonaiaz, arreta eman dit-eta.

 

Niretzat, Brijida da bizilagun bat, neska koskorrak izugarri maite dituena. Bakarrik dago, egun osoa pasatzen du irratia entzuten, eta bi neska koskor horiek dira bere bizipoz guztia. Imajinatzen dut haurrak, txikitan, ibiliko zirela egun guztia gora eta behera, eta ama beldurtu egingo zela, zeren emakume hori da bastante xelebrea. Emakume xelebre bat da eta emakume xelebreak peligrosoak dira. Ez dakizu zer idea sartuko ote dizkien umeei buruan, nahiz eta Fatimako katiluak ekarri. Brijida ez dago ezkonduta, ez dauka umerik… ebidentemente, ez da herriko outsider-a, baina amarentzat bada gauza peligroso bat bere umeek halako emakume bat ezagutzea, ez zaio komeni. Ez naiz hori baino urrutiago joan. Brijida da beste emakume bat garai horretakoa, fededuna, baina, seguruena, neska koskor hauen fantasiak eta entzuten dituena, ez beren amak bezala. Imajinatu ditzaket irrati-nobela bat jarri eta kontu-kontatzen. Gero, noski, bat desagertu zaio, eta seguru asko amak adinako pena izango zuen Brijidak, eta gaztea, berriz, ikusi du hazten ez oso zoriontsu baina kanpora begira gauzak oso ondo eginez.

 

Zergatik eman diozu halako garrantzia fedeari?

 

Iruditzen zaidalako gauza asko hondatu dituela, eta fedeak adina hondatu gaituztela hobe beharrez hartu diren erabaki askok. Zenbat gurasok ez ote dituzten, hobe beharrez, seme-alabengatik, gauzak gaizki egin? Ezin dut beste era batera esplikatu, mina egin dute, hobe beharrezko istorio horrekin mina egin dute on baino gehiago, eta hobe beharrez egin dute, sinetsita hori zela bidea eta hori zela beren ondorengoei bizitza zoriontsu bat ekarriko ziena. Orain ari gara, hobe beharrez, justu kontrakoa egiten, eta ez dakit zer punturaino leporatuko diguten egunen batean. Orain ari gara, hobe beharrez, ahal den askatasun guztia uzten. Nik daukat 19 urteko seme bat, eta akaso 30ekin esango dit hobe izango litzatekeela apur bat bideratu banu.

 

 

HAMAIKA ARROSA


Bi urte besterik ez da etxe honetara etorri nintzela eta kanpoan nengoen, ikastaro batean, Laurarena gertatu zenean.Jakin bezain pronto itzuli nintzen eta gutun bat aurkitu nuen buzoian: berea zen.

Laugarrenean bizi ziren. Ni bosgarrenean.

Laura ezagutzeko suertea izan nuen. Senarrarekin ez nuen sekula hitzik egin, baina behin baino gehiagotan topo bai. Ez zekien bizilagunak ginenik. Ez du inguruko jendeari begiratzeko ohitura handiegirik, inguruko guztien begiradak bere gain somatzera ohituta dauden gehienen modura. Arkitekto ospetsu izateak oraindik badu bere garrantzia hiri honetan. Arkitekto ospetsuen artean, batez ere.

Laura desberdina zen. Ez zen arkitektoa. Idazlea zen. Bikote aparta osatzen zuten eta Laura bera ezagutu izan ez banu, munduan eduki eta izan litekeen guztia eduki eta zuen bikotetzat hartuko nukeen.

Gainerako guztiek bezala.

Baina, kasualitatez, ezagutu egin nuen.

Esateko modu bat besterik ez da. Hiru hilabete egin nituen kasualitatea noiz nireganatuko zain. Azkenean, ez zela azaltzen ikusita, nik neuk joan behar izan nuen kasualitatearen bila. Liburu aurkezpena non, han azaltzen nintzen ni, galduta dabilenaren aurpegiz. Liburuaren izenpetzea lauretatik bostetatara halako liburudendatan, ni, lau t'erdietan, premiazkoa nuen errezeta-liburuaren bila juxtu lokal berean, Lauraren begiekin topo egin nahian. Eta, bide batez, han egokitu nintzenez, bere liburua erosiko nuen.


Behin, hitzaldi bat zuen ematekoa kultur etxean, eta Laura jendez ondo baino hobeto inguratuta ikusi nuen arren, hurbildu, eta ezjakinarena egin nuen, ea Ingalaterratik etorritako arkeologo ospetsu hura bera ote zen galdezka, eta bere iharduna ze ordutan zen. Barrez hasi zen eta ordurako nire aurpegia ezaguna egiten zitzaiola zin egingo nukeen arren, ezetz erantzun zidan, bere ikerketak paper artekoak zirela, eta ez zela hain urrutikoa. Orduan aurkeztu zidan lehendabiziko aldiz bere burua, eta nik neurea, "Oskar naiz" xinple batez. Hitzaldia hitzez hitz jarraitu nuen eta amaitu zenean jendartera begira somatu nuen arren, ihes egin nuen.

Ez oso urrutira. Areto aurrean geratu nintzen afaltzera nora eramango zuten jakiteko, eta behin informazio hura eskuratu ondoren, lau ordu egin nituen jatetxearen parean, Laura eta haren ondoan disfrutatzen ari ziren gizarajo haiek guztiak noiz irtengo zain. Altxatzeko imintzioa egin zuten bezala, atera nintzen euritara eta jatetxean sartu, aterkia bezperan han utzi ote nuen galdezka. Segituan ezagutu ninduen eta barre algaraka hasi zen, kasualitateak elkartu egin nahi gintuela esanez. Besteek, jakina, ez zuten ezer ulertzen, eta Laurak, lehendabiziko aldiz, nahi banuen etxera eramango ninduela esan zidan, autoa atarian zeukala-eta. Nik, lotsa-lotsa eginda, ezetz. Irristatu ere egin nintzen. Estrategia ona da lotsarena.


Handik aste pare batera, Laurak unibertsitatean hitzaldia eman behar zuen batean, hizketan ari zen gelan sartu nintzen, antiojoak sudur puntan jarri, ilea pixka bat nahastu eta ahalik eta ozenen esanez "barkatu, ez nintzen akordatzen orain klasea neukanik". Hitzaldi hura bertan behera geratu zela esango nuke, hango iskanbila eta barre algarak -Laura, ohorezko hizlari aurrean izan arren-, isiltzeko modurik ez baitzen izan. Eta barkatzea nahi banuen, kafe bat hartzera gonbidatu beharko nuela esan zidan, ikasleak txistu eta trufa ari ziren bitartean.

Kafetegira sartzerakoan eskuetan neraman liburu eta karpeta mordoa erortzen utzi nuen. Laura barreari eusteko ahaleginetan makurtu zen.

-Nire amonak esaten zuen eskutik zerbait erortzen zaizunean, norbait zutaz oroitzen dela -azaldu nion nola edo hala.

-Gure aitonaren aurrean zerbait eroriz gero "jornala galdu dun" esaten zigun! -erantzun zidan Laurak.

Kasualitatez, Laurak berak jaso zuen berak idatzitako liburua:

-Kasualitatea! -esan nion- Ikasle batek gaur bertan egin dit opari! Hainbeste kasualitatek mirestuta zeukan. Egia esan, kasualitatearen trukoak ez dira nireak. Ez dutela esistitzen frogatu nahi izan zidan batek erakutsi zizkidan. Baina Laurak oraindik lezioa ikasteko zeukan, eta itsu-itsuan sinesten zuen kasualitatean.

Izugarria izan zen, beste behin -orduan ez gintuen kasualitateak elkartu, telefono dei batek baizik-, etxera eramango ninduela kaskezurrean sartu zitzaion egun hura. Banekien, lehenago ez bazen geroago gertatuko zela, baina ez nuen kasualitatea behartzeko asmorik. Asko erregutu ondoren, onartu egin nuen. Hartzeko bolantea, nik esango niola nondik joan.

Orain ezkerretara, bi kale harantzago eskuinetara, hemen segi, hor stopa daukazu, kontuz eskuinetik irteten diren horiekin... eta nik zenbat eta gehiago hitz egin, Laura gero eta mutuago geratzen hasi zen. Etxe atarira iritsi ginenean, haserre zegoen: "ze broma klase da hau?" esan zidan. Hainbestetan entsaiatutako inozo aurpegia bete-betean erakutsi nion, ze problema ote zeukan bada etxe hark... Are gehiago, kanpotik ez zela hainbesterainokoa, baina barrutik berritua neukala eta sentitzen nuela gustuko ez izatea, baina igo nahi bazuen...

Orduan konturatu zen berriro ere kasualitateak duen indarraz, eta barre-algara zoragarri harekin hautsi zuen haserrea, ume txikiak sekretu handi bat gorde ezinean dabiltzanean bezala "hau ez duzu sinetsiko!", behin eta birritan errepikatuz.

Umea, horixe da. Ume txiki bat engainatzen ari nintzela iruditu zitzaidan, eskutik heldu, eta arrapaladan laugarren pisuraino eraman ninduenean, harro-harro "ni hemen bizi naiz" aitortzeko. Tentatuta egon nintzen banekiela esateko, hari buruz asko nekiela esateko, karpeta gorria bere argazkiz beteta neukala, ateratzen zuen liburu bakoitzeko bizpahiru ale erosten nituela etxeko hainbat tokitan eskura edukitzeagatik esateko... baina ordurako oso kolgatuta nengoen, eta beldur nintzen, kasualitateak sortutako misterio guztiak argitzen banizkion, gure artekoa hasi baino lehen, behin betiko bukatuko zela, eta bizilagun huts izatera pasako ginela.

Horregatik jarraitu nuen nire paperean.

Gero eta errazagoa izan zen, gainera, pisu batetik bestera hogeita hamasei eskailera besterik ez daudelako, eta bai nik eta bai Laurak, normalean, etxean lan egiten dugulako. Genuelako.

Hogeita hamasei eskailera besterik ez nituen jaitsi behar bere senarrarekin hitz egiteko. Hogeita hamasei eskailera zer demontre gertatu zen jakiteko. Hogeita hamasei eskailera bizirik zegoena, paper-mutur batean maite zaitut idatzi eta agurrik gabe, hiltzera zerk bultzatu zuen argitzeko.

Bi hilabete kosta zitzaidan hogeita hamasei eskailera haiek jaistea. Alfer-alferrik. Senarrak, Rikardok, ez zidan aterik ireki.

Horregatik ez ninduen ezagutu kanposantuan, aurrez aurre, topo egin genuen egunean.

Euria gogotik ari zuen egun hartan. Eta ez zen kasualitatea. Euria gogotik ari zuelako aukeratu nuen nik eguna. Rikardok, Lauraren alargunak, ez zirudien euria gogotik ari zuenik jabetzeko gauza. Hilobiko harlausaren gainean eserita, kanposantuko aterantz begiak, ezerezari begira, blai eginda zegoen azaldu nintzenerako. Atzera egitekotan egon nintzen baina ezin izan nuen urrutitik galdera egin zidalako.

-Zergatik hamaika? -malenkoniatsu, geldi-geldi egin zidan galdera. Ez nekien zertaz ari zen.

-Zergatik hamaika? Zergatik hamaika? -maniakoen modura, bizkor eta hitz bat bestearekin janez, galdera bera, berriz.

-Barkatu, ez dakit zer esan nahi didazun.

Loreak erakutsi zizkidan. Arrosak. Gorriak. Jarri berriak. Hamaika zeuden.

-Zergatik hamaika? -negarrez.

-Ez dakit, zuk ba al dakizu?

-Jakingo banu, ez nizuke galdetuko.

-Eta hamaika izateak zer esan nahi du? -niri ere jakinmina piztu zitzaidan.

-Ez direla hamabi. Hamabi izaten dira beti. Edo dozena erdia, edo bakarra.

-Beno, ez dauka zertan hala izan beharrik, ezta?

-Nire emaztea zen. Laura. Begira, hor jartzen du.

Hilarriari begira geratu nintzen, hainbeste maite nuen izen hura burmuinetik kendu ezinda. Malkoak agertu baino lehen hitz egitea erabaki nuen.

-Gaztea zen.

-Bai.

-Zer gertatu zen?

-Hil egin zen.

-Bai, noski.

-Eta egunero, norbaitek hamaika arrosa ekartzen dizkio. Egunero-egunero.

-Maite zuen norbaitek.

-Lore-dendako mutilak.

Hala aginduta. Norbaitek sei hilabeteko aurrerapenez ordaindu zituen arrosak: hamaika, egunero. Laurarentzat.

-Hamabi izan balira, ez nintzen konturatuko, ulertzen? -bere onetik aterata zegoen Rikardo-. Hamaikarekin ere ez nintzen ni konturatu. Zaindariak esan zidan: "atrebentziarekin, zergatik hamaika?" eta orduan jabetu nintzen. Hamaika. Ez hamabi.

-Eta lore-dendan ez al dakite nork ordaindu zituen?

-Ez. "Negozioa negozioa da -lore-dendako jabearen ahotsa imitatu nahian ari zen Rikardo-. Niri halaxe agindu zidaten, eta halaxe bidaltzen ditut. Egunero. Aizu, negozioa negozioa da, eta nik ez dut galderarik egiten. Batez ere, bezeroak ordaintzen duenean".

-Lagunen batek akaso...

-Denekin hitz egin dut. Inork ez daki ezer.

Lur-jota zegoen.

-Ezagutu izan bazenu...

-Tira, hobe dugu hemendik joatea. Ez du atertzeko itxurarik.

-Hamaika arrosa...

-Kasualitateren bat, akaso...

Haserretu egin zitzaidan.

-Behin kasualitatea izan liteke, bigarrena inoiz ez da kasualitatea.

-Kasualitatea behin baino gehiagotan azaltzeagatik da kasualitate. Behin gertatutakoa horixe besterik ez da, behin gertatutakoa.

- Alegia, kasualitateak ez duela esistitzen.

- Edo dena dela kasualitate. Goazen, gizona!, blai eginda zaude.

Ez zidan jaramonik egin. Bat-batean begitartea argitu zitzaion, berebiziko ideiaren bat iritsi izan balitzaio bezala. Irribarrearen antzeko keinu bat somatu nion ezpainetan. Segituan itzali zen berriro.

- Zu ez zaude kasualitatez hemen -esan zidan serio.

- Ez -erantzun nion.

- Zoragarria zen, ezta? -Biok genekien nori buruz ari zen.

-Bai.

- Zergatik hamaika?

-Ez dizkiot nik bidaltzen.

Ez zidan gehiago ezer galdetu. Harlausatik zutitzen lagundu nion eta pauso geldoz kanposantuko ate aldera abiatu ginen. Rikardo aurretik, ni atzetik.

-Kasualitate handiegia litzateke bidaltzen dizkionarekin aurrez aurre topo egitea, ez al zaizu iruditzen?

-Bai, nik hala uste.

Etxeraino elkarrekin joan ginen. Biziki eskertu zidan konpainia egin izana. Ez nion esan bizilagunak ginenik. Kasualitate handiegia litzateke edozein egunetan eskaileretan topo egitea, besteak beste, betiko ohituretara itzultzen hasi delako eta ondo baino hobeto dakidalako bere eguneroko ordutegia. Gainera, berandu baino lehen, beste etxe baten bila hastekotan naiz. Ezin dut etsi honetan, jakinda kasualitateak Laura ez didala gehiago parean jarriko.