Artikulua :: Aritza Bergara 2024/05/20

ALDAKETA TEKNOLOGIKOEK IDAZLEENGAN DUTEN ERAGINA

Teknologiaren bilakaerak eragin nabarmena izan du idazleen idazketan, sormenean eta bizitzan historian zehar. Hona hemen ildo horretan aipa litezkeen funtsezko alderdi batzuk:

Lehenik eta behin, XV. mendeko inprentaren asmakuntza aipa dezakegu, testu idatziak sortu eta zabaltzeko modua irauliz. Eskuz egindako kopia neketsuetatik, prozesu motel batetatik, berehala inprimatu ahal izatera pasatu zen eta, gainera, kantitate handitan. Eta horrek ezagutzaren hedapen masiboa ahalbidetu zuen. Idazten hasi zenetik, lehenengo iraultzatzat hartu ahal dugu asmakizun hori.

Bigarrena aipatzeko, beste aldaketa esanguratsu bat, idazmakina XIX. mendean agertu izana izan zen. Horri esker, idazleek eduki gehiago sortu ahal izan zuten denbora laburragoan, eta gainera testuak errazago zuzendu zituzten.

Geroxeago informatikaren hedapena aipatu ahal dugu. Horrek aro digitalaren etorrera ekarri zuen. Bertan, idazkerak forma eta formatu berriak hartzen ditu: bloga, sare sozialak eta idazle gisa egiten dugun lanean eragin handia izan dezakeen elementu bat: liburu elektronikoaren agerpena. Idazleek, orain, audientzia globaletara berehala hel daitezke, lanak modu eraginkorragoan partekatuz. Baina aldaketa orok bezala, aurrerapenak eta arriskuak dakartza berekin. Azken elementu horretan zentratuz, liburu elektronikoak obra ugari garraiatzeko aukera ematen du tamaina eta pisu txikiko aparatu batean. Gainera, ikusmen-arazoak dituzten pertsonentzat, liburu elektronikoak letra zabaltzeko aukera ematen du, obra errazago irakurtzeko. Ezaugarri positiboak dira, baina, aldi berean, erraza da liburu elektroniko bat pirateatzea eta Interneten partekatzea, ezta? Aro digital honetan, teknologiak tresnak eta plataformak eskaintzen dizkigu gure ideiak aztertzeko eta partekatzeko. Sormen-prozesuak eskuragarriagoak bihurtu dira, eta idazleek linean lan dezakete, erraz ikertu edozein gaia edo informazioa, estilo, genero eta abarrekin esperimentatu, eta abar.

Eta orain adimen artifiziala dator, eta egunero entzuten edo irakurtzen ditugu haren etorrerak dakartzan arriskuei buruzko berriak. Baina, zer esaten dugu teknologia berri honek ekartzen dizkigun abantailez? Adimen artifiziala iraultza berritzat har dezakegu, lehenago aipatutako aldaketak izan ziren bezala, ala zerbait desberdina da? Zuk zer deritzozu?

Nire kasuan, duela gutxi argitaratu berri dut nire azken lana, "Euskal Herriko ipuin mitologikoak" izenburupean. Euskal Herriaren mitologiako pertsonaiak teknologiarik aurreratuenarekin bat egiten dute liburu honetan, adimen artifiziala erabiliz kontakizun berriak sortzeko. Gure arbasoen kosmobisioa errespetatuz errealitate baten transmisioarekin jarraitzeko aukera emango diguten ipuin berriak dira. Bestela, edukiaren ikuspegitik oso interesgarriak diren baina publiko orokorrarentzat oso erakargarriak ez diren liburu batzuetara mugatuta geratuko litzatekeen aberastasun kultural hau. Transmisio-kate naturala joan den mendearen hasieran hautsi zen, irratia, geroago telebista eta abar agertu zirenean. Hori dela eta, ezagutza hori hedabide berrietara eta euskarri berrietara egokitu behar dela uste dut, oraindik ere ezaguna izatea eta gaur egun nolabaiteko zentzua izatea nahi badugu.

Batzuek uste dute horrek ondarea aldatzea dakarrela, baina nik mitologia errealitate bizi eta aldakor gisa interpretatzen dut, belaunaldiz belaunaldi aldatuz doana. Halaxe gertatu da Olentzeroren irudiarekin, duela gutxi Gau Beltzarekin, Halloween jaiarekin kontrajarrita. Beraz, ezer ez da aldaezina, eta dena aldatzen doa denborarekin eta gertatzen diren aurrerapenekin. Gure kultura-ondareko elementu materiagabeak lantzen ditugunon kasuan, hala nola mitologiaren kasuan, gure erantzukizuna da, beraz, oreka bilatzea jasotako ondarea errespetatzearen eta hura egokitzearen artean, bizirik eta indarrean jarrai dezan, gero eta globalizatuagoa eta uniformeagoa den mundu batean zentzua izaten jarrai dezan.

Teknologiak idazleek lan egiteko duten modua aldatu du. Hala ere, idazketa-prozesuaren bakardadeak konstante bat izaten jarraitzen du. Teknologiak ez du gogoeta sakonaren eta norbanakoaren sormenaren beharra ordezkatzen. Laburbilduz, teknologiaren bilakaerak eragina du idazketan, tresna, formatu eta aukera berriak ematen baititu, baina idazleen sormenerako erronkak ere planteatzen ditu. Mundu digitalean aurrera egiten jarraitzen dugunez, zirraragarria da etorkizunean idazketak eboluzionatzen eta gure beharretara egokitzen jarraituko duen moduetan pentsatzea, ezta?

Aritza Bergara