Aurreko artikuluan, aldaketa teknologikoak aipatu nituen, eta labur bada ere, Adimen Artifizialaren balorazio neutroa egin nuen, lan-tresna bat gehiago balitz bezala ulertuta. Oraingo honetan atzera begiratu nahiko nuke, iragan ez oso urrun batera, baina pertsona batzuentzat, gazteenentzat, historiaurrearen kutsua izango du: idazle bat duela ez urte asko nola dokumentatzen zen kontatu nahi dut, gaurkotasunarekin konparazio bat eginez.

Milurteko berria hastear zen liburu bat sortzeko lehen kolaborazioa hasi nuenean. Nire lana euskal mitologiaren pertsonaiei buruz dokumentatzea besterik ez zen. Horixe eskatu zidan editoreak, baina ez nion uko egin liburua idazteko pertsona egokia nintzela konbentzitu zuen lehen kapitulu bat idazteari. Hasieran, bere enkargua betez, dokumentazioa bilatzeari ekin nion eta, horretarako, orduak eta orduak eman nituen liburutegi desberdinetan sartuta, liburuak eta liburu gehiago berrikusten, informazio garrantzitsua zuten zatiak eta artikuluak fotokopiatzen. Orduak eta orduak ematen nituen, bai. Liburuzainekin hitz egiten nuen beraien aholkuak jasotzeko eta, horrela, haien esanengatik izan ez balitz... nik inoiz aurkituko ez nituzkeen informazioak aurkitzen nituen. Beraz, banakako prozesua zen, baina "adituen" aholkularitzarekin. Adituak ez gaian, baina bai hura lantzen zituzten liburuetan.

Gaur egun, ordea, pertsona batek lan baterako bere burua dokumentatu nahi duenean, internetera jotzen du. Bere ordenagailuaren aurrean jartzen da, eta han bilatzaileak (Google buru dutela), Wikipedia eta antzekoak dira bilatzen ditugun informazioak ematen dizkiguten erreferenteak. Lehen, askotan, zaila zen norberak nahi zuena aurkitzea; gaur egun, ordea, zailtasuna egiazkoa eta baliozkoa dela bereiztea da, benetan interesgarria dena aurkitutako guztiaren artean. Lehen, kosta egiten zen informazioa eskuratzea; orain, berriz, kosta egiten zaigu jasotzen dugun bezainbesteen artean ez galtzea. Eta, gainera, iruditzen zait lehen gehiago lan egiten genuela pertsonekin harremanetan, eta, hala ere, gaur egun idazlearen lana are bakartiagoa dela, introspektiboagoa.

Honekin ez dut esan nahi gaur egungo idazleak liburutegietara joaten ez direnik. Noski joaten dela, bai, baina batzuetan, xehetasun zehatzagoen bila. Jada ez da gure ikerketa-lanaren oinarria, benetako lana urrutitik egiten baitugu. Era berean, batzuetan elkarrizketak izaten ditugu honetan edo bestean adituak diren pertsonekin, gai zehatzei buruz hitz egin diezaguten. Baina informazio hori bera interneten aurki dezakegu, zehatzagoa, landuagoa. Orduan, zergatik elkartzen gara aditu horiekin? Funtsean, animalia sozialak garelako egiten dugula uste dut. Besteekiko kontaktua gustatzen zaigu eta, norbaitek argitaratzeko asmoz idazten duenean, bere lana irakurtzen duten pertsonei atsegin ematea bilatzen du. Adituen elkarrizketa horietan, dokumentatu ez ezik, ausartuko nintzateke esatera ideiak aztertu eta modulatu egiten ditugula, sozialki onargarriagoa den emaitza lortzeko.

Beraz, garai batean ezinbestekoa zena, gaur egun, gure ikerketa-lanean, informazioa biltzean, plus bat ematen duten xehetasunak baino ez dira. Internetek idazteko lana aldatu du, Adimen Artifizialak egingo duela susmatzen dudan bezala.