“Hiru egun jitoan igaro ondoren, naufragoak uharte jendegabetu batera heldu ziren”. Itzulingururik gabeko sarrera zorrotz eta esanguratsu horren bitartez, abiatzen da Karlos Linazasororen azken lana. Zuzenean gertaeren mailan kokatzen gaituen in media res gisako hastapen hau, nahikoa izanen da irakurlea kolokan uzteko eta bere atentzioa bereganatzeko. Narratzailearen ahotsak, egoera baten planteamendurako funtsezko koordenadak laburki aurkeztu ondoren, kontakizuna bideratuko duen naufrago robinsoniar berezien arteko elkarrizketa amaigabe bati hasiera emango dio. Hemendik aurrera, narratzailearen interbentzio gehienak unitate kronologikoak markatzera mugatuko dira, gainera, espazioa beti berdina izanik, ipuin luzea izatetik urrundu eta antzerkiari gerturatzen zaion lan baten aurrean gaudela pentsatzera bultzatzen gaitu, egileak berak dioenez “taula baten gainean oso ondo funtzionatuko luke”.

Oporretan daudelarik, atso-agure jubilatu talde baten itsasontzia hondoratu egingo da. Hiru egun noraezean ibili ostean uharte jendegabetu batera iritsiko dira, eta bertatik ihes egin nahian talde antolakuntza planetan dabiltzala, pertsonaien ezintasuna eta ezjakintasuna areagotuko duten galdera bidezko hausnarketetan murgilduko dira: Non gaude? Zer gara? Nondik gatoz? Zer da musu bat? Zer gara itsasoarentzat?…

Hala ere, edo-salbatzen-gara-edo-ez-gara-salbatzen (63. orrialdean) aukera besterik ez duen muturreko egoeran, linazasorotar liratekeen ironia zein umorea bezalako osagaiek lagunduta, galdera existentzialak planteatzeko eremu erabat surrealista topatzen dugu, ezin zelebreago diren pertsonaien eskutik sortua: sasimediku txoriburu bat; filosofo burugabe bat; apaiz bat meza-liburu eta guzti; herren bat, zuria edo urdina den ez dakigun marrazo baten bazka izandakoa, minik ematen ez dion hanka bat falta duena; ehun eta hamasei urteko agure bat; Jason izandako baina bizi berrian Justino izeneko belomarezale txoro bat… eta abar. Hauen eta beste askoren arteko elkarrizketen abiapuntuak logikoa ematen duen arren, inkomunikazioa eta aldrebeskeria da nagusi, pertsonaia bakoitzak bere zoroa bizi baitu. Salbatuak nahi izatearen intentzioa, sekula aurrera eramaten ez den zerbait bilakatzen da, inoiz materializatzen ez den itxaronaldi absurdua bezala, Becketten En attendant Godot (1952) gogora ekartzearren. Becketten lanean, Godot izeneko izakiarenganako itxaronaldiak justifikatzen du beste bi gizakumeen existentzia. Hemen berriz, Linazasorok dioenez, “90 urtetik gora, 100 urtetik gora bizi eta gero, bizitzan zer leku duten galdetzen dute pertsonaiek”.

Umorez eta ironiaz beteriko eleberri labur batekin aurkezten zaigu oraingo honetan Karlos Linazasoro idazle emankorra. Ia absurdoan kokatuko genukeen egoera batetik abiatuta, bizitzan gertatzen diren hainbat gertakizunez eta egoerez hausnarketa bitxi bezain dibertigarria egiten du idazleak. Oporretan joandako atso-agurez beteriko gurutze-ontzi transatlantikoa urperatu egiten da, eta urperatzearen ondorioz gertatzen den egoera azaltzen digu idazleak eleberrian, uharte isolatu eta bakarti batean bizitzera kondenaturik dauden 22 pertsona guztiz adinduen gorabeherak, alegia.

Elkarrizketa etengabean ari diren naufragoek, edozein gai hizpide harturik ere, estereotipoetan oinarri duten iritziak plazaratzen dituzte, edota, guztiz alderantziz, inoiz entzun gabeko esaldiekin harritzen gaituzte. Komunikazio-inkomunikazio dikotomia batean sartzen gaitu eleberriak bere 75 orrialdeetan zehar.

Hori guztia, arin eta gustura irakurtzen den idazkeraz baliatuta, baina era berean, ondo zaindu eta aberastasunez beteriko hizkuntza erabilita. Gustura eta gozatuz irakurtzeko moduko eleberri laburra, beraz.

Miniatura bilduma

mikel Ayerbe

Aurkibiderik gabeko liburuetan galdu egiten naiz. Eta Erein-Euskadiko Kutxa Narratiba Saria irabazi berri duen Karlos Linazasororen Diotenez liburuak ez du aurkibiderik. Erraza, beraz, zazpi ipuinetan banatutako Ars Poetica-n eta Holaxe kontuk (1:43 eskalan) izenburupean bildutako ehundik gora mikroipuinetan galtzea. Are gehiago, hasierako zazpi ipuin horiek hamaika aforismo edo atsotitz eraberrituz osatuta daudenean. Baina liburu baten irakurketan galtzea ez da inoiz denbora galtzea izaten, baldin eta galera horretan zerbait irabazi izanaren sentsazioa izanez gero.

Karlos Linazasorok hainbestetan erabili izan dituen osagaiak aurkituko ditu irakurleak liburu honetan: umorea (beltza eta kolore guztietakoa, baina bereziki beltza), esaldi zorrotz eta latz bezain leunak, hitz-joko arriskutsuak, eldarnio literarioak, esaldi inozenteen atzeko gogoeta sakonak, hizkuntzaren erabilera poetikoa... Baina bereziki, Italo Calvinok milurteko berrirako aurreikusiriko sei proposamenen arteko lehenengoa: laburtasunaren aldeko apustua.

Ars poetica bat zazpi ipuinetan atalean, idazleak gai edo irudi baten inguruan hamaika gogoeta, atsotitz eta bertso-lerro sortzen ditu. Glosolaliak eta beste liburuan borreroaren irudiarekin egindakoaren ildotik, oraingoan putzuaren, txorimaloen, eldarnioen, itsasargien, itzalaren, oihartzunaren eta hegalaren irudiak ditu hizpide Linazasorok. Finean, hitz baten inguruan sor daitekeen poetika propio bat islatzeko ariketak lirateke. Hitz bat hartu, putzua esaterako, eta ideia horren baitan etengabe mugituz, ahalik eta irakurketa gehien eskainiz; putzua isla bat dela, baina alderantziz kasu, edo putzuen begietan beti malko dago-ela; edo idazteko, nahitaezkoa dela Putzuan denboraldi bat igarotzea.

Holaxe kontuk (1:43 eskalan) atalean, aldiz, mikroipuinak edo narrazio hiperlaburrak biltzen dira. 1:43 eskala miniaturazko autoak egiteko erabiltzen dena omen da, eta simil hau erabiliz, miniaturazko narrazioen bilduma oso bat aurkezten du Tolosako idazleak. Izenburuko 1:43 eskala lurrikarak neurtzeko erabiltzen den Ricther eskalakoa ere izan zitekeen, mikroipuin hauek miniaturazko lurrikarak ere badirelako zenbaitetan. Gustu guztientzako narrazio motzak aurki daitezke, baina ipuin bakoitzaren atzean nabari da esku beraren itzala dagoela. Zertzelada hitzak inoiz baino zentzu gehiago du Diotenez honetan, eta zertzeladaren atzean dagoen irudi osoa irakurle bakoitzak osatu beharko du.

Ipuinotan bada bitxikerien poetika bat ere. Gauza arraroak, gertaera absurdoak eta pasadizo xelebreak pilatu egiten dira orriak pasatu ahala: oin dislexikoak dituen gizona, hibernatzen ikasi duen narratzailearen kontakizuna, izen-abizen ahoskaezinak dituzten pertsonaiak (Praff edo Przft edo Pzfrrxww jauna), sumendi bat dela esaten dioten gaixoa, arrain bat den auzoa... Linazasorok ohituta gauzka balizko gaixotasunei buruzko ipuinetara, eta hemen ere badute lekua: diplofonia, domino sindromea, metastasiaren eta antropofobiaren ikuskera ezohikoak... Eta betiko kontakizunen moldaketak ere ez dira falta, hala nola Prometeoren mitoaren, Txanogorritxoren edota Kafkaren metamorfosiaren aldaera laburrak.

Mikrokritika batean labur esateko: bitxia. Bitxia bezain egokia, beharrezkoa kasik. Beharrezkoa, gurean aforismoak gehiago landu badira ere, mikroipuin edo ipuin hiperlaburren irakurketan galtzeko aukera gutxi dagoelako oraindik ere, ipuingintzak hain osasun ona duen literatura txiki honetan.






'Diotenez' Egilea: Karlos Linazasoro. Argitaletxea: Erein. Urtea: 2007.

Edozein literatur sistema normalizatuan Erein-Euskadiko Kutxa Narratiba Sariak bezalakoek, edo parekoek oihartzun handia izango lukete. Ez dakit gurean horrelakorik gertatzen den, sariez jausten dena jausten dela ikusten dugularik.

Baina 2007koa Karlos Linazasorok (Tolosa, 1962) eraman du Diotenez lanarekin. Eta agian, sariaren "Narratiba" izenaren azpian nobelak espero badira ere, Karlos Linazasorok ohi duen joera bereziz, eta generoen arteko hibridismoan sinisturik, aforismo eta mikroipuinen liburua osatu du, berak maite duen larridura puntuarekin, harridura neurriarekin, ezjakintasunaren mugarekin, ironia eta tragedia, irria eta iluntasuna biltzeko ahaleginarekin.

Beltza da liburuaren azala (eta horrek ez du laguntzen kontrazaleko ipuina irakurtzen ez eta argitzen) beltza den bezala Linazasorok erakusten duen umorea.

Aforismoen atala Ars poetica bat zazpi ipuinetan deitzen da, eta, ustez, egilearen poetika bat osatzeko emanak dira. Ipuinak, irakurle honen ustetan behintzat, kontzeptuak dira, hau da, zabalkuntza narratiboa luketen ideiak.

Horrela, esate baterako, Putzuak eta Txorimaloak, Eldarnioak kontzeptuek egilearen subordinazio sistemaz hitz egiten dute, geldirik dagoenaren izaeraz alegia, eta era beran, ezinegonarenaz. Itsasargiarena eta Itzalarena sailek, ostera, kontrajarpena agertzen dute, eta era beran elkarren ondoan ari dira Ohiartzunarena eta Hagalarena apologo sortak ere.

Izan, egon, idatzi, eta etsi. Joan, etorri, eta geldi dagoenaren itzala. Oihartzuna izan eta orijinaltasuna bilatu. Eta kontraesanetan egon, izan kontraesana. Idazketa baten zirrara, hitz gutxitan esanda.

Liburuaren bigarren aldeak, Holaxe kontuk (1:43 eskalan) eskala horretan emandako ipuinak agertzen ditu. 1:43 eskala autoen miniaturetan erabiltzen den neurria baita hain zuzen ere. Idazleak, bada, eskala txikiko ipuinak eman ditu argitara. Mikroipuinen poesia orain. Intuizioa narrazio eta kontakizuna bihurturik, lanaren azpian idazlearen autoironia gordetzen delarik, Linazasoro Karlos K. bihurtuta, bere biografiaz lana emana, irakurketa idazkeraren sormen lan bikain adierazia.