artikulua, Journal of the International Society for the Arts, Sciences and Technology aldizkarian, 33. alea (beste egileekin) The MIT Press

EZ ZAIE ERRAZEGI JARRI BEHAR

Bederatzi urte besterik ez nituen, baina oraindik gogoan dut urtegiaren kontua aurrera atera eta gure etxea urpean geratzera zihoala jakin genuen eguna. Ez zegoen atzera bueltarik. Helegite eta instantzia guztiak agorturik zeuden, eta ez genuen aita sukaldera sartu arte itxoin behar izan azken erabakia ere urtegiaren aldekoa izan zela jakiteko. Euria ari zuen kanpoan, eta aitaren zapata bustiek korridorean sartzean egin ohi zuten zarata abailduak esan zigun, zaudete prest, hau guztiau ura izango da hemendik aste gutxitara, hemen oinez ibiltzea nekosoa izango da, koloreak eta ehundurak aldatuko dira, lanpara hau ez da gehiago piztuko, bonbillak ez baitira urpean pizten.

Denok hartu genuen gaizki. Baina aita, borroka guztia lehen lerroan bizi izan zuena, heldulekurik gabe geratu zen. Ama eta bere artekoa ez zihoan aspaldi hartan batere ondo, eta urtegia betetzeko aginduaren debekua lortzea zen nolabait, familiaren uholdea saihesteko era bakarra. Aitak eta amak bazekiten hori, korridorean poliki zetozen zapata abaildu haiek garai baten amaiera zirela. Uraren etorrerari aurreratuz, beste era bateko isurkinetan bere burua itotzen hasi zen aita, zapata bustiak sukaldeko karboneran utzi eta, bekozko ilunarekin, errazegi jarri diegu, esan zuen egun hartaz geroztik. Errazegi jarri diegu, esan zuen berriz. Sukaldera sartu zenean guztiok begira geratu gintzaizkion, eta nik baino urte pare bat gutxiago zituen arreba sukaldetik atera eta urtebetetze egunean oparitu zioten arrain-ontzia esku artean zuela bueltatu zen handik gutxira. Aingeru bat ematen zuen, bi arrain laranja ttiki bueltaka zebiltzan arrain-ontzi hura eskuetan zuela.

-Zer gertatuko da Tom eta Jerryrekin?

Ama arrebarengana inguratu eta burua laztandu zion. Besarkatu egin zuen, eta malko batek irrist egin zion. Eta nik pentsatu nuen, pertsona besarkatuak ikusten ez gaituenez, besarkatzea izan litekeela une horretan pentsatzen edo sentitzen duguna ezkutatzeko era bat.

-Haiek gera daitezke, Isabel. Haiek gera daitezke.

Eta halaxe izan zen. Aitak handik gutxira alde egin zuen. Ez dut geroztik ikusi. Guk aste batzuk gehiago behar izan genituen guztia kartoizko kaxatan sartu eta izekoren etxera aldatzeko. Gure bizitza guztia kartoizko kaxatan egon zen urtetan, izekoren garajean pilatuta, gure etxeko koadro, altzari, lanpara eta bestelakoak. Guztiak kartoizko kaxatan. Arrebak edo nik jostailu zaharren baten galde egiten genuen guztietan, amak beti esaten zuen, kaxatan egongo da, laztana, hurrengoan jaisten naizenean bilatuko dut. Bitartean, ahaztu egiten ginen jostailu horretaz. Jostailuez ahaztea, bizitzarako irakaspen ederra. Kaxatan ez genuen den-dena eraman, ordea. Tom eta Jerry, bi arrain laranja haiek, han geratu ziren, arrain-ontzian bueltaka, ur handiagoen zain.

Ez zen inor bere teilatura igo edo bere etxera kateatu. Isilik joan ginen denok herritik. Nik hala oroitzen dut behintzat.




Aspaldiko kontuak izan arren, gauza hauek nekez ahazten dira erabat. Bere etxea urpean duenak, bere zati bat ere urpean du betirako, eta edonon dagoela ere, ur ilunei begira geratzen denean, behean zer altxor klase dagoen asmatzen saiatzen da.

Kostako herri batean bizi naiz orain, eta ez dakit zergatik, inoiz baino presenteago ditut egun hauetan kartoizko kaxak, arrain laranjak, aitaren zapata bustiak, gure urte urperatu haiek. Lauraren haserreak edukiko du ziur aski horretan zerikusirik. Nik neure maniak ditut, kartoizko kaxekiko obsesio gaixobera, goizeko hiruetan autoa hartu eta arrantzara joatea, horrelako gauzak. Berak ere baditu bereak: zinearekiko bere zaletasun gehiegizko hori, adibidez. Eta orain ezkontzea sartu zaio kaskezurrean. Ondotxo daki zer pentsatzen dudan nik horretaz. Maitasuna zigilatzeko paper eta instantzia beharrari alferrikako irizten diodala -ez zaio gustatzen entzutea, baina nire jaioterriko bake epaitegia eta eliza urpean daude: paper bustiak baino ez dira- eta batez ere, buruan norberak bere irudi eta oroitzapenak dituela, eta nik gogoan dudala aitak alde egin aurretik nola utzi zuen ezkon eraztuna erortzen arrebaren arrain-ontzira, eta nola Tom eta Jerry apartatu egin ziren izututa, eraztuna uretan murgildu zenean.

Hiru egun daramatzagu elkarri hitz egin gabe. Arrantzara noala esan diot. Malekoian egongo naiz. Gero, danbateko bat emanez zigilatu dut nire agurra. Danbatekoekin bai. Danbatekoekin askoz ere gauza gehiago zigila daitezke, paper eta instantziekin baino. Laura kafea hartzen ari zen, eta danbatekoaren ondoren, bere katiluko isurkinean uhin txiki batzuk sortuko zirela pentsatu dut. Egunerokotasunaren naufragioa, zurezko gure etxe kaxkarretan.

Arrantzarako pita, amu, kanabera luzagarri eta bestelakoak autoaren atzealdean sartu eta irratia piztu dut, malekoira bidean. Hirurogeita hamar urteko gizon bat itota agertu omen da urtegian. Zirrara baten zimikoa. Ez dakit zergatik, itotakoak gure aita izan behar duela pentsatu dut. Burua horretan nuela, neskatila bat ikusi dut errepide erdian. Edo ez dut ikusi. Ia harrapatu dut. Neskatilak esne botila bat zeraman eta mila zatitan hautsi da botila. Balaztari sakatu eta autotik atera naiz, ziztu bizian. Esne botila apurtuari begira, zartada arraro bat sentitu dut barruan. Neska seko izututa dago. Eta nik badakit gure aita dela urtegiko hildakoa.

-Jainkoarren! Ondo al zaude?

Neskak ez du ezer esaten. Errepidearen erdian apurtutako esne botilari begira dago. Likatsu geratu da asfaltoa. Dendara lagundu eta esne botila berri bat erosi diot. Begira geratu zaidanean, nire arrebarekin gogoratu naiz. Aspaldi ez diot telefonoz hots egin, kaixo zer moduz, hori esateko ere ez. Laurarekin hitz egiteko premia latza ere sentitu dut. Poliki gidatu dut kairaino eta malekoiko kabinatik deitu diot. Etorri egin behar duzu Laura, malekoian nago. Ikusiko dut, esan du. Baina badakit etorriko dela. Amua prestatu eta zain geratu naiz.

Ordu erdi barru etorri da, aurpegi serioa, praka estuak. Malekoiaren bukaeran jarri naiz gaur, gustatzen zaidalako oinez nola ibiltzen den ikustea. Nire parera iritsi denean, ez du ezer esan.

-Ia-ia neska bat harrapatu dut autoarekin, Laura.

Konturatu da dardara batean nagoela. Berak ez daki zergatik, baina baietz uste du.

-Ez, ez zaio ezer pasa. Sustoa baino ez. Eta kristalezko esne botila bat, mila zatitan apurtu dena.

Bere eskua nire garondotik pasa du. Batere arrainik ez duen saskiari begiratu dio gero. Irribarre egin du.

-Gaur ez diote amuari heltzen, e?

-Nireari ez, behintzat. Saiatu zerori, nahi baduzu...

Kanabera luzatu diot. Bera pitari begira geratu da. Pita ez da uretara heltzen. Bere begi miopeek ere antzeman diote horri. Bekokia zimurtu du, harrituta.

-Baina... pita ez da-eta uretara heltzen...

-Ez zaie arrainei errazegi jarri behar.

Irribarre egin du berriro.

-Garagardo baten bila noa Ferren tabernara. Zerbait nahi?

-Winston pakete bat.

Fer lagunaren tabernarantz noa orain. Laurak zerbait arraroa susmatu du, ez da ergela. Oinez noan ahala, nire bizkarrean Laurak kanaberako pita txirrikara bildu eta amuaren ordez pitari lotuta dagoen eraztuna topatzeko beharko duen denbora kalkulatzen saiatzen naiz. Bost, lau, hiru, bi, bat. Gustuko dut pitak kanaberako txirrikan kiribiltzen denean sortzen duen soinua: antzinako tomabista haiekin akordatzen naiz. Zinematografoarekin. Amak bazuen bat, garajean, kartoizko kaxa baten barruan. Eta Laurari zinea gustatzen zaio ikaragarri.

-Garagardo bat eta Winston pakete bat, Fer.

-Zer, heltzen al diote gaur?

-Tartean tartean, Fer. Oso tartean tartean.