“Bere historia idazten ez dakien herria desagertzera kondenatua dago” maximarekin hasten da liburua. Egileak “bere historia ezagutzen” ez duen beharrean, “bere historia idazten” adierazpidea hobetsi du. Beste maxima hau ere ipini du segidan: “Idazkeraren ahalmena jaiaren bidez zabaltzen da”. Ibiltari izengoitikoak ekarriak dira bi aipuak. Aipuok barnebiltzen dute liburuaren tesia: herriak idazten jakin behar du, eta jaia da bere idazkeraren espresio nagusia. Herri nagusia bere buruaren jabea da. Buruaz jabetzeko baliabidea mintzamena da, idazkera, hots. Galo Martinez de la Pera arabarrak (Izarra, 1945) jaia espresioa, idazkera modura ikusten du, idazkera jaia espresioaren arian eta adieran aztertu du. Euskaldunon komunitateak independentziatik harago ezarri eta ikusi behar du bere burua. XXI. mendean, komunitatearen erabateko independentzia irudikatzea eta gauzatzea ezinezkoa da, hartara, nonbait, “ez-dependentzia” terminoa nagusitzen ari da. Burujabetasuna terminoa hobesten du egileak, naski. Herri honen askapena jaiaren baitan ahalmentzen du saiogileak. Jairik gabe ez dago komunitaterik, jairik gabe ez dago herririk. “Komunitatearen izana jaian datza” maximatik “herriaren askapena jaian bizi da” maximara iragateko garaia heldu da. Azken hau, ene aburua da. Iruzkina, atzekoz aurrera taxutua Sarrerakoak Galo Martinez de la Pera filosofoaren Euskaldunon komunitatea, independentziatik haratago saioaz mintzatu natzaio lankide bati. Egilea elkarrizketatzearen proportzioaz. “Zein da liburuaren tesia?”, itaundu dit. Liburua irakurtzen hasi berria, eta ene moztasuna tarteko, ez naiz taxuzko deus azaltzeko gauza izan. Tesia hasieran emana dut, irakurketa amaitu ostean. Galo Martinez de la Pera ez da Wikipedian agertzen, ez da inderneten, ez da demokrazia berriaren Parnasora ailegatu, alegia. Bere obrak ez du pisu handia, ez da goi-mailako pentsalaria, ezta euskal pentsalarien artean ere. Munduon inor izatera helduko bazara, aitzinetik izena goian behar duzu. Izenaz Ene gardiz, liburuaren izenburua ez da egokia. Hein batean, liburuaren izanari dagokio, baina ez du irakurlea liburura hurbiltzen, saioa izen hori baino askoz gehiago baita. Lerro-buru egokia aurkitzea ez da aise, ez horixe. Bistan da, editore egokiren ezean, atarramendurik ez. Argitaletxe batek publikatuta ere, liburu bati atarramendu onik ateratzea miraria bada, sari baten bitartez liburua “apalategira” kondenatuta dago. “Beste bat apalategirako”. Horra liburu askoren epitafioa. Izenak duena ba omen du izana. Saia nadin —saiatu naiz— apalategitik jaisten. Izanaz Liburuaren editorea banintz, hasteko eta behin, txukuntze “ortografikoa” egingo nioke. Ez naiz egilearen —balizko— ganoragabekeria kritikatzen ari. Modu honetara kaleratutako liburuen taxua oso arrunta eta eskasa izaten da. Tira, hau baino askoz ere eskasagoak badira apalategian. Gaitz erdi. Euskaldunon komunitatea —titulua buruan— osatuko badugu, idazleek —eta sortzaileek orobat— gutxieneko laguntzaz tratatu ezean, nekez osatuko da taxuzko komunitaterik. Egilea —edozein egileaz ari naiz— Parnasora igoarazi gabe, bere obraren izanak —edozein obrak— nekez emango dio komunitate horri behar duen tornua. Post Scriptum Bistan denez, iruzkina atzekoz aurrera taxutzea erabaki dut. Liburuaren (nire) tesira iristeko neroni ere Ibiltari izan naiz. Hona, ibilbidea. Liburua, zazpi kapitulutan gauzatua I./ Zibilizatuen dogma nagusia. Iragan mendean berealdiko bira eman da idazkerari buruzko pentsamenduan, horrek gizabanakoen kontzientzia eraldaketa ekarri du. Idazkerari buruzko irakaspen berriek zibilizatuen usteek badute usteletik puzka bat. Zibilizatuen postulatuak erori dira. Hots, euskaldunok —herri primitiboen aldean paratuta— zibilizatu aurrerakoien parean jarri ditu egileak. Euskaldunok badugu norabiderik, bere ustez. II./ Hellenen eskua. Helen Kellerren kasua aipatzen du. Pentsamenduz harago, Anne Sullivanen miraria kontatzen digu egileak, Sullivanek Kelleren eskutik bizi zuen esperientzia. Adierazleak eta adieraziak ditu hizpide egileak, “adimenaren eremua adierazleen erreinua litzateke, kontzientziaren eremua, adierazien erreinua“. Ez dago idazkerarik eskurik gabe. Historia ez zen hasi hainbat pentsalarik ezarritako mugan. Karl Marxen proiektua zaharberritu eta eraldatu beharra proposatzen du Galo Martinez de la Perak III./ Hasieran musika izan zen. Ahozkotasunaren hasieran musika izan zen. Ahozkotasunaren mirariaz ari da saiogilea. Ahozkotasunetik idazkerara grafikora pasatzeko unea lengoaia da. Oihartzuna izateari utziz, teknologikoa bihurtzen da idazkera. Mintzo zena grafikoa da. Alabaina, mintzamena ez dela idazkera bilakatzen dio egileak. Ezbaian jartzen du hainbat tesi. Kontzientziaz eta auto-kontzientziaz dihardu. “Idazkeraz landa ba ote mintzorik?”, itauntzen digu. IV./ Jaiaren ahalmena. Idazkeraren aurpegi bikoa azaleratuz, ustezko kontraesanak argituz, errealitatea sor dezakegula diosku egileak. Klasikoak ditu bidaide. Jaia aztertzen du eta berau idazkera ekintza bizirik gisa iritzirik, maxima hau ekarri du: jairik gabe ez dago komunitaterik, jairik gabe ez dago herririk. V./ Eta jainkoek idazten ikasi zuten. Komunitatearen ahotsa eta botere nahia aztertuz, liburu sakratuen jaian erreparatzen du. Boterea —jainkoak— hizpide, komunitatearen oreka liburu sakratuen jaiaren bidez baino ez da lortzerik. Erlijio nagusietan arakatu du eta “kristautasuna anomalia” dela dio. Kristaua komunitate unibertsala da. Juduak —dirua— eta kristautasunaren iruzurra salatuz, nazio kristauen oinarria dirua dela baieztatzen du, baita dirua iraultzailea ere badela berretsi. VI. Nazioa eraikitzea. Herria, Nazioa eta Estatua kontzeptuak aztergai ditu Estatua boterera iristeko bidea da. Bidea unibertsala da eta goitik beherakoa. Aldiz, komunitatearen bidea behetik gorakoa doa, singularra eta unibertsala da. Egungo nazioa irazki batetik pasa beharrean ikusten du. Nazio demokratikoa bilbatzeko hariak morea, gorria eta berdea dira bere gusturako. Feminismoari, sozialismoari eta ekologismoari datxezkie. Ahalmen handiko nazionalismoa alboratzen badu ere, bere iritzian, nazioaren hitzarmena bere ahotsa dela, eta estatuaren sinadura eraman behar du. Egungo populismoak kritikatzen ditu zorrotz. VII./ Komunitatearen jaia. Euskal Herriak bere ahotsa bilatu behar du. ETA fenomenoaren “irakaspena”k gure nazioa sortzeko bidearen norako bakarra behetik gorakoa dela berretsi digu. Gure esku dago ekimena hobesten du bide hori urratzeko. Euskaldunon komunitatea kanpoko komunitatearekiko abegikortasuna adieraziaz batera, ekimenaren funtsa jaia izateak bidea zabaltzen duela dio. Komunitatearen sena hauteman du ekimenean, elkartasun sarea, “utopia komunista”ren isla. Herri honen askapena jaiaren ahalmenean datza. Jaia, idazkeraren lehenengo irakaspena legez ulertua betier

Irakurle honen perbertsioetako bat, saiakera kontuetan, egilearen tesiak berak baino gehiago, ideien garapenaren edertasunak, eraikuntzak, sen estetiko eta literarioak, artifizioak hitz batean, eragiten diola da. Zer erranik ez, tesiarekin batere ados ez egonik ere, tesiaren zailtasunek, haren sinesgarritasunaren inguruko zalantzek, tesiak sor dezakeen harridurak berak, eramaten dutenean eraikuntzaren artifizio ederrera, berau apaindura hutsa izan gabe. Musu truk saiakera honen kasua, hain zuzen, ene ustez. Xalo-xaloa, tesia. Eta ez preseski ETAri eskatzen dionarengatik, armak musu truk eta negoziaziorik gabe uztea alegia. Horren atzetik teorizazio oso bat dago, Euskal Herriari buruz, gizarte osoari buruz, estatuari buruz, politikari buruz, ideologiei buruz, nazionalismoari buruz, euskarari buruz, mintzo-komunitateari buruz… Ez dakit ETAri eskainitako irtenbidea aitzakia hutsa izan den tesia azaltzeko, edo ETAren kalezuloak berak bultzatu duen egilea hura eraikitzera. Nolanahi ere, teorizazioari deritzot xaloegia, ez “musu truk” eskaerari berari. Akrazia eta mistizismo profetiko batez oratu du tesiaren zimentarri intelektuala. Estatua, politika bera, ideologiak guztiak, nazionalismoa… errotik arbuiatzen ditu. Eskema eta diagrama zehatzak aurkezten ditu ohiko kontzeptu horien kateadurak azalduz, eta bertze kateadura alternatiboak, oso paraleloak, proposatuz. Kontua da estatu gabeko, politikaren kontrako, ideologiaren aurkako eta nazionalismoa bertan behera utzi nahi duen alternatiba horrek bertze estatu bat (Errepublika federala), bertze politika bat (herri-hitzarmena), bertze ideologia bat (herrimina) eta bertze nazionalismo mota bat (hizkuntzazkoa) suposatzen duela azken finean. Lanaren estimagarritasuna alde formaletan datza bereziki. Narraturiko elkarrizketa bat da liburua. Bi pertsonaia: Ibiltari, Gorbeia aldera ihes egina, Zarathustra baten antzekoa, tesiaren predikaria; eta Blas Aginako, elkarrizketaren narratzailea, Ibiltariren lagun leiala baina eszeptikoa, profetari arrazoizko oztopoak eta zailtasunak aurkezten dizkiona, zirikatu ere maiz, eta solasa aurrera joan ahala maisuaren aldarte gora-beherak irakurleari komunikatzen dizkiona. Liburuaren egilea bera dugu, bistan dena, bi pertsonaiengan zatikaturik: Ibiltari utopiko eta irudimentsua batetik, arrazionalistago baina bere arrazoiarekin ere eszeptikoa den kazetaria bertzetik. Nietzscheri oso irakurketa bihurriak (bidenabar erranen dut) egiten dizkion Zarathustra honek argi du mezua, baina profeten artean Jeremias agonikoa du gogokoena: hitz ezberdinetan, sarri errepikatzen du “iraungi-data bekokietan idatzita daramagu euskaldunok” bezalako ideia; beti ere agoniaren aldarrikapenak bultzatuko duelakoan “hitzarmenaren jaia”, salbatzailea, egitera, pailazoak eta euren istorioak (“barkamenaren bozkarioa” islatzen duten mito berriak, ideologien ordezkoak) gidari, monitore; hitzarmenaren sinbolo sakratua guztiz biblikoa da, ikusten denez: euskal hiritarren kutxaren gainean mendikoen kriseilua (presoen kriseilua) jarri behar, bata bertzeari itsatsi behar, ETA eta mintzo-komunitate arteko itunaren sinbolo salbatzaile gisa… Horrelako adibideekin, bistan dena, irudimentsua den heinean da kitzikagarria liburua. Tesiak sortzen duen harridurari egokitua, baiki, lanaren eraikuntza: Ibiltarirekin sinetsi nahi du Galo Martinez de la Perak, baina Blas Aginakoren bidez sinestezintasunaren aitorpena eskaintzen dio irakurleari. Gogoko utopiaren aurrez aurre, arrazoiez beteriko eszeptizismoa.