Biopantaila itzali eta malko bakarti bat bildu du atzamar batez. Zoratuta sentitzen du bihotza. Airea behar du, kalekoa. Bere buruaren jabe egin eta hunkipenak oro baztertu. Horretan datza, besteak beste, egin beharreko lana. Ez da historian nahastu behar. Ez du gogoratu behar. Ikusi, hitzetan jaso, eta ikasitako teoriei lotu, besterik ez. Eta azken hori, hain zuzen ere, ez du aspaldi egin. Horri heldu behar dio berriz. Baina lehenago ideiak freskatu behar ditu, hari emozionala hautsi eta bere senera itzuli. Ezingo du, ordea, pisu horretan egin hori. Ez da inoiz izan Bilboko kaleak eta parkeak gehien zapaldu dituen hiritarra, baina premia gorria du irteteko. Itota, nahastuta, zorabiatuta dago, irabiagailu erraldoi batetik aterata legez. Eta ez da komeni hori guztia argiegi erakustea. Edonon egin diezaiokete jarraipena, segurtasun-dronak ere hor daude, dena jasotzeko prest, baina egun intimitate handiagoa egon daiteke kaleetan etxean baino, hura ere hutsaren hurrena bada ere.

Bero dago kanpoan. Eskerrak armairuak zer jantzi gaztigatu dion, pisu barruan ez baitago kanpoko giroaren berri izaterik. Tenperatura eta hezetasun maila berberak beti. Haren benetako etxea baino doiago girotuta dago ezarri dioten bizilekua. Uneoro han sartuta, ez da guztiz moldatu auzo berrira. Zer egun den ere ez daki, baina Miribillako kaleetan familia dezente dabil egurasten. Asteburua, seguruenik. Ez du inor ezagutzen. Ez du inork ezagutzen. Mnaxezko buruzapi koloretsuak daroatzate emakume askok. Azala freskatzen ei du ehun berri horrek, baina garestiegia da haren poltsikorako. Magnetoa hartu du hiri zaharrera joateko. Garraiorik ekologikoena dela diote, magnetoa. Ez daki ekologikoena, baina isilena bai, behintzat. Bidaiari bakoitzaren arnasa ere entzun liteke, belarria zorroztuz gero. Asteburua da, zalantza barik, non jesarri ere aurkitu baitu. Mutiko bakarra doa leihotik begira, objektu erreal edo irrealen bat seinalatzen duela atzamar batez. Beste buru guztiak biomugikorretarantz edo magnetoko biopantailetarantz okertuta doaz. Askatasuna etorbidetik Tahir kalera egin dute. Hamar urte lehenago Juan Garai kalea zen hura, oker gogoratzen ez bada. Ez zuen gogoratzen aldaketaren arrazoia, biobozketa baten emaitza izango zen, seguruenik. Laugarren aldiz ikusi du Bilboko meskita nagusia eta laugarrenez harritu du eraikin ikusgarri hark. Pauma harroa ematen du, lotsatutako uso arreen artean. Minarete lerdeneko bozgorailuak otoirako deia hedatzen ari dira. Hirian jasotako azken lan arkitektoniko aipagarria da meskita nagusia. Gurasoek inoiz kontatu zietenez, haiek hogei bat urte zituztela amaitu ziren garai bateko proiektu monumentalak. Azken-aurreko krisi handia gainditzea lortu zuten bakanak. Aro posturistikoaren hasiera iragarri omen zuen krisialdi hark, eta hogeita hamarretan lehertu zenak aro berrindustriala abiatu zuen. Iragan industriala guztiz ahaztu barik zeukan Bilbo hala-hola moldatu zen, beste asko baino hobeto, zalantza barik. Jendaurrean ez zen horretaz hitz egiten, ordea. Orekan bizi ziren, biorekan, baten bati ironikoki entzun zekiokeenez. Unibertsitate tituludunek zailago izan zuten. Aitak zioenez, bera umea zela hasi ziren gaztigatzen lanbide heziketan zegoela etorkizuna, baina ez zen erraza izan merkatuaren eskakizun berrietara moldatzea eta krisi sakon bi behar izan zuten euskaldunek gaztiguaren egiaz jabetzeko eta soldata estandar berriak onartzeko. Oso bakanetan entzun ziren halako kontuak, ordea. Gurasoen belaunaldiak isiltasuneko itun ezkuturen bat sinatu zuela ematen zuen batzuetan, hogeita hamarra baino lehenagoko gizarte errealitateaz ahalik eta gutxien esateko. Hogeita hamarreko hamarkadaz ere gero eta gutxiago entzuten zen, ezinbestekoa baino ez, haien belaunaldiak ere orduan bizi izandakoaren nolabaiteko kontzientzia edo oroitzapenak zeuzkalako. Oraina zen guztia; orainerako eta etorkizun gero eta hoberako baino ez zituzten hezten. Pisua zen iragana, zer irakatsi ez zeukan errealitate deserosoa, zaharra, alferrekoa, itsusia. Ikasketa oso tekniko eta zehatz batzuetan izan ezik. Eskolan, mendebaldeko historiako mugarri nagusiak eta zertzelada orokor bakan batzuk baino ez ziren ikasten. XIX. mendeko iraultza liberaletik aurrera dena izan zen onerako; eboluzioa, garapena, modernitatea, oparotasuna, gertakari lazgarri batzuk gorabehera.

Txinan, Indian, Egipton, Iranen, Brasilen, Venezuelan, Hegoafrikan… soldatak Europan baino altuagoak izaten hasi zirenean itzuli zen Bilbo aro industrialera. Hogeita hamarretan hasi ziren zabaltzen orain hiriko toki askotan sakabanatuta ikusten ziren lantegiak edo tailerrak. Industriagune pare bat baino ez zen geratzen, beste garai batekoak, zuhaitzetik jausteari amore ematen ez zioten neguko orbel setatiak. Lantegi handirik ez, ordea. Lantegi txikiak eraginkorragoak eta produktiboagoak zirela zioten. Muturreko espezializazioa eta langileen arteko horizontaltasun neurritsua bermatzen ei zituzten halakoek, ekonomiaren teoriko entzutetsuenen arabera. Produktibitatearen, egonkortasunaren eta bake sozialaren onerako beti. Halakoetako bat ikusi duenean etorri zaio burura politika ekonomikoari buruzko bibliografia. Horri buruz ere idatzi beharko du, baina oraindik ez zaio agertu horretarako abagunerik. Agian lehenengo bideo hari, tailerreko elkarrizketari lotuta sartu behar luke, une egokiagorik idoro ezean. Batzuek miraritzat jotzen dute denda eta tailerretako karteletan euskara agertzea oraindik. Aitak gogoratzen zuenez, XXI. mende hasieran ingelesaren moda hasi zen garai hartako agintarien artean, barregarri bihurtu arte ere. Euskararen aldeko politikak iragarri eta ingelesa zerabilten aukera zuten gauza garrantzitsu guztietarako. Kontraoinean, gero ikusi zenez, Estatu Batuen gainbehera ekonomiko eta militarra hasita zegoelako. Oraingo moda, euskara, txinera eta arabiera modu adiskidetsuan uztartzea. Miraria, zalantza barik, euskarak irautea. Harro entzuten zitzaion askori biodemokraziak, bioteknologiak, salbatu zuela euskara, nahierarako biotelebistak, edozein programa edozein hizkuntza handi zein txikitan entzun ahal izateko teknologiak. Beste batzuek, ordea, herritarren, euskaldunen setari egozten zioten miraria. Potentzia berriek periferiako herriak tokiko kulturei gerra egin barik kontrolatu gurago zutela zioten mesfidatienek. Oso gutxik, alegia. Potentziak bazirela aipatzea bera meritu handiko ariketa mentala zen, eta susmo mota guztiak pizteko modukoa, biotelebistatik kanpoko iturriak eduki zitzakeen oro baitzen badaezpadakoa. Hizkuntza ohiturekin amaitzeko, bitxia zen gazteleraz hitz egiten zutenen artean, Bilboko biztanle gehienen artean, alegia, bolo-bolo zebilela Karibe aldetik maileguan hartutako esamoldeak eta doinua imitatu nahia, hangoak izaki arrakasta sozialaren ereduetako bat.

Biotelepredikariak, apezpikuak, alegia, egia zioen: Bilbon ez zen muturreko txirotasunik ikusten. Hirigunean ez, behintzat. Aberastasun handirik ere ez. Klaseak bereizteko ghettoak iragana ziren teorikoen arabera, baita Bilbon ere. Makro-kartzelen ondorengo hiri-kartzelak izan ziren konponbideetako bat. Hiri edo auzo pribaturen bat edo beste ere bazen, uharte-hiriak edo -auzoak zeritzenak. Baina herritar gehienek ez zituzten ez batzuk ez besteak ikusten, entzundako errealitate lauso bat ziren biak gehienentzat.

Hurtado Amezaga eta Kowloon arteko eraikinek nekatuta agurtu dute magnetoa. Hiriko umore ironikoaren arabera, Buenos Airesko auzo batzuekin antz handiagoa hartzen hasi zenean, hain zuzen ere, aldatu zioten izena kaleari. Adinekoei entzunda, noski, inor gutxik ikusi baitu Buenos Aires bertatik bertara, egun zer itxura duen jakiteko. Negozio handientzako kalea izatera deituta zegoen baina asmo horrek porrot egin bazuen ere, inguruko jarduera nagusiak izen berriari lotzeko modua bilatu zuen, mihi pozoitsu berberen arabera: hango kaleetan saltzen ziren marka ospetsu guztien kopia faltsuak, bilbotar gehienen poltsikoaren neurriko prezioetan. Gehienek, aldiz, ez dute ulertzen zer lotura daukan horrek Kowloon izenarekin. Asteburuan ere inurritegia da plaza Biribiletik Udaletxeko zubirainoko tartea. Magnetoak ere sentitu du giro aldaketa: plaza Biribilean bertan hiru bat lagun sartu dira erlikiak saltzera, bildumagileentzako bioteknologiaren aurreko gailuak gehien bat. Batek daki nondik ateratako papera ere saltzen du; resma osoak ere, haietako batek. Azken urtean txerpolarien negozio nagusietako bat bilakatu da papera, are gehiago zenbait hil lehenago azken lege aldaketak erabat murriztu zuenean haren salmenta, eta ahopeka eskaintzen die bidaiariei, magnetoko kameren puntu itsua bilatu ondoren.

Zubia gurutzatu aurretik jaitsi da, Uribitarte ibiltokira jaisteko. Gutxitan ibili da itsasadarraren alde honetan. Zubiaren bestaldekoa ezagunagoa egiten zaio, baina egun batez handik parkerako tartea egin nahi izan du, oinez. Ez da erraza hautatutako bidearen lehen zatia, txantxetan zubibaltz diotsoten zubirainokoa. Berak ere ezagutu ei zuen lehenago han zegoen Zubizuri zubia, berez erori aurretik eraitsi behar izan zutena, eta haren ordezkoa, Isozaki Atearen jarraipena izanda, ofizialki Isozaki zubia deitu bazuten ere, herritar gehienek nahiago dute eurek jarritako zubibaltz hura. Haraino iristen da legezkotasunaren ertzean bizi den azoka. Aurrerantzean, ertzainen presentzia aurreko zatietan halako bost da. Izan ere, Al-Thani jauregirako bidea hasten da bertan. Diotenez, museoa zen lehenago, baina Said Al-Thani jekeak erosi zuen, bitxikeria moduan, eta biziraun duen helmuga turistiko bakanetako bat da. Katalogoetan ikusten denez, gutxik ikusitako luxua eta arte bildumak pilatzen dira haren barruan. Sarrera ordaintzea, ordea, ez dago bilbotar gehienen eskura; bisita bakarrak gidatuak dira, astean bakarra euskaraz, eta beste guztiak arabieraz, txineraz, hindiz, portugesez, errusieraz, gazteleraz eta ingelesez. Beste ertzean DTBren egoitza nagusietako bat dago. Han biltzen dituzte legebiltzarrerako eta aldundirako hautagaiak hauteskunde garaian. Biodemokraziaren egunerokotasunari lotutako beste saio batzuetarako ibiliko dira erabiltzen orain, mugimendua sumatzen baita inguruan, ispilu-leihoek barruan gertatzen dena ikusteko betarik ematen ez badute ere. Ispilu horien bidez kanpokoen arima xurgatu eta ezer itzultzen ez duen kutxa beltza dela begitandu zaio. Itxura klasikoko eraikin handi bakarra da Bilbon, diskotekara joateko jantzitako dinosauro bat. Garai batean unibertsitatea izan ei zen, ikasleek klaseetara joan behar zuten garaian. Hura bai denbora galtzea. Erabilera hobea ematen asmatu zuen gobernuak, jesuitei eraikina erosi zienean.

Tipi-tapa, STBren lentejuelazko orratz luzearen eta KuTBren ugerrezko kutxa erraldoiaren artean, biotelebistek salbatutako iragan handinahiaren hondarretan barrena, hiriko parke nagusira iritsi da. Birika berde txiki bat beira eta herdoilezko ametsen artean. Asteburua, zalantza barik. Belartzak eta haien arteko bidexkak gainezka daude. Bakan batzuen luxuak ere badabiltza inguruan, korrika eta zaunka. Begi gehienak biomugikorretako zorionak harrapatuta daude eta kaleko margolari bakarti bat da, itxura batean, inguruko natura ederresten bakarra. Bakea nahi zuen berak eta bake gutxi dago parkean. Non jesarri ere ez. Jesarleku batean gizon bakarra dago, bankuaren muturrean, eta beste muturrean jesarri da bera. Itxura onik ez du gizonak eta berehala ulertu du inork ondoan jarri nahi ez izatea, berehala hurbildu eta ahopeka esan baitio, euskara garbian:

-Bk-ren bat ez deustazu transferituko, eder horrek? Hilabeteak daroataz beharrik barik…

Bakea azkarrago emango diolakoan, biomugikorra atera eta harengana zuzendu du. Berehala atzeman ditu datu biometrikoak gailuak eta 10 bk transferitu dio. Bere biopantailan begiratu du gizonak eta eguzki txiki bana piztu da haren begietan. Korapilo bat egin zaio urdailean. Beharbada, ez du gezurra esan. Eskua luzatu dio gizonak eta onartu berak.

-Eskerrik asko, andereñoa, bihotz txikia dau huriak baina haren taupadetako bat zeuk emon deutsazu.

Konplimendutzat hartu eta irribarrea itzuli dio. Altxatu eta alde egin du gizonak. Lasai hartu du arnasa berak. Ez da hain txarra izan uste handirik gabe egindako hautua: jesarlekua dauka, azken finean, seguruenik laster beteko bada ere. Jendetzaren artean desagertzen doan gizonari begiratu dio tarte batez. Bidaia horretatik itzulitakoan, zerbaiti erreparatu dio lehen gizonaren ipurdia egondako tokian. Paper bildu bat da. Papera. Parkeko jesarleku batean. Jakin-minari eutsi ezinik, biomugikorra zorroan gordeta eta itzala ematen dion zuhaitzean dauden begi bakarrak txantxangorri lotsagabe batenak direla berretsita, disimuluz hurbildu eta paperaren gainean pausatu du eskua. Pixkanaka bildu du, arreta inguruko jendearen joan-etorrietan baleuka legez. Eskua magalera ekarri eta eskuak igurzten ari delakoan zabaldu du misterio zatitxoa:

<<“Demokraziarik garbienetan ere, gutxiengo pribilegiatu batek dauka boterea jopu bihurtutako gehiengoaren aurka”, Mikhail Bakunin. Aipu hau, ordea, beste asko bezala, ez dunk KuTBn aurkituko. Itzali telebista eta piztu burua, egia hire aurrean zagonk, benetan bilatzen badunk. IT>>

Hiru hizkuntzatan dator testua, hiruretan mezu bera, ulertu ahal izan duenez. Lehenago irakurritako zerbaiten oihartzuna ekarri diote burura paperean bildutako hitzek. Eskuan estutu eta poltsikoan gorde du azkar, ikara eta asaldura nahastuta, blaitzen duen izerdiak testua hondatu baino lehen. Kanpoko tenperaturak hogei gradu egin du gora bat-batean, haren barruan. Paper puzka bat baino ez da, ordea, tontakeria bat, txantxa bat, eroren baten eldarnioak. Lehenagoko arloteak utzi ez ote duen bururatu zaio, baina ezinezkoa behar du paper zatirik txikiena ere lortzeak halako batentzat. Ez ditu xahutuko dauzkan bk apurrak halako zorakerietan. Zergatik jarri du hain urduri, ordea? Bake bila etorri da parkera eta horren ordez urdailak erromeriara atera dituela ematen du. Papera ahaztu, burua hustu eta patxada berreskuratu behar du, bere txostenaren nondik norakoa argitu ahal izateko. Inertziak bide okerretik eroan ez ote duen hausnartu du. Asko dago jokoan eta bere onena eman behar du lan horretan. Jai dauka bestela. Haize ufada batek aurpegia eta ideiak freskatzen lagundu dio, zorionez. Biomugikorrari heldu eta mezua utzi du txostenen zuzenketa batzordearen biopostontzian: <>. Eskerrak eman, agurtu eta mezua itxi zuen.

Handik gutxira ortozik aurkitu du bere burua, belartzaren gainean dabilela. Otu zaio txikitatik ez dituela sentitu belarraren kilimak oinazpietan, ez duela zuhaitzen enborren lakarra azalean sentitu, eta bere urratsek zumar sendo bateraino gidatu dutela ohartu da. Birritan pentsatu barik besarkatu du, beso biluzietan haren zimurrak sentitzeko. Inurriei eta bestelako intsektuei zien beldurra umetan, baina orain haien hiru hanka pareen kili-kiliak ere eskertuko lituzkeela bururatu zaio. Intsektu bizien aztarnarik ez du sentitu, ordea. Bat-batean, ingurura begiratu du, lotsatuta. Erotzat joko dute, zalantza barik. Erotzat joko luke berak edonor, hala ikusiko balu. Inork ez dio begiratzen baina, eta zumarrean ez du kamerarik sumatu, antzematen gero eta zailagoak badira ere, ez baitago jakiterik ziber-intsektuetatik zein diren polinizatzaileak eta zein zaindariak. Naturaren besarkadak on egin badio ere, berehala enborretik aldendu eta bide asfaltatura itzuli da, gertatutakoa ahultasun lipar bati egotzirik. Belartzatik irten arte, ordea, ez ditu zapatak berriz jantzi. Oinak asfaltoan jartzearekin batera dardara sentitu du poltsikoan. Biomugikorra atera eta txosten zuzendariaren erantzuna agertu zaio: <<…seguru gaude azken lana atontzen hasten zarenean bide onetik eramango dituzula hartzen ari zaren oharrak eta oso baliagarriak izango dituzula ikertu beharreko familiaren bilakaera aztertu eta ondorioak ateratzeko. Bestalde aholku pare bat daukagu zuretzat: alde batetik, ez estutu bibliografia guztia orain erabili nahian; horri lotuta, bestetik, aurrerantzean lana azkar dezakezu bideoz bideo egin beharrean multzoka hartu eta kontaera orokorragoa egingo bazenu, gertaerarik aipagarrienetan bakarrik geldituz. Ikuspegi orokorragoa lortuko duzu horrela eta errazagoa egingo zaizu historia osoa buruan izanda bibliografia egokia erabiltzea eta ondorio zuzenak ateratzea. Orain arte egindakoa, ordea, baliagarria da, eta gertaerak ikusi ahala bibliografiako pasarte egokiren bat badatorkizu, noski, erabili ahaztuta ez geratzeko. Edozelan ere, zeure hautua da eta prozesu osoan zelan moldatzen zaren neurtzea dagokigu guri. Gaurko osteratxoak on egingo dizulakoan…>>. Irakurketa bertan eten eta ingurura begiratu du, mila begi ezkuturen zaintzapean sentiarazi baitu azken hitzen oihartzunak. Ez da gai, ordea, berben tonuari antzemateko. Zintzotasunez idatzi diote hori ala errieta egiteko modua da, etxean eta lanean egon barik kanpoan denbora galtzen ibiltzeagatik?

« Hamazazpi urteko hamarkada | Zazpi etxe Frantzian »

« Eromenaren mende | Galernaren zirimolan itota »

2011Gezurra odoletan | Txalaparta

Okupara itzuli aurretik,bakarka ibili da hirian. Ez dakusa lehen bezala, Temukok aldaketarik txikiena izan ez arren. Bat-batean,egia berria agertu zaio begietan: hiriadanaturaren eta gizateriaren beraren aurkako atentaturik handienetakoa. Naturari gizakia, eta gizakiarekin batera haren arima, osteko parke tematiko artifiziala. Hala ere, ahaleginak eta bi egin arren, hiriak ezin zuen ezkutatu landarekiko erabateko mendekotasuna. Faroletan, merkataritzazentro distiratsuen iragarki itsugarrietan, kolektibo eta mikroetan, pacoen uniforme gero eta ugariagoetan, asfalto eta adreiluetan ez zen ez ahuakaterik, ez tomaterik, ez artorik, ez martorririk, ez kuminorik, ez pinazirik... hazten. Kale hitsen abarotan ezin zen bizi ez behirik, ez txerririk, ez oilorik, ez zaldirik... Zibilizazio ezjakin batek bultzatutako suizidioaren laburpena baino ez zen Temuko. Amets ezinezkoa. Aurrerapenaren izenean ama lurrari sabela hamaika norabidetan mozten dioten errepideek ez dituzte amets ezinezko horiek batzen; banatu egiten dituztehaien barruko presoak, nor bere bakarkako distopian. Itolarria sentitu du, baina oraingoan ez dio eragin elkarri traba egiten dioten mikroen ke ezin arnastuzkoak, hiriak berak baizik.

Agian hiriak ere maputxeentzat berreskuratzea kolonizazioari erabateko garaipena oparitzea baino ez da. Maputxea lurrarena da. Hiria lurraren ukazioa da. Maputxea, beraz, ezin da hiriarena izan lurra ukatu barik. Kontua ez da hirira jotzea, hiria ere landarentzat  berreskuratzea baizik. Bat-batean argi ikusi du,eta lehenago ikusi ez izanak harritu du. Hiria maputxeentzat berreskuratzeak horixe esan nahi du, hain zuzen ere: hiria lurrari itzultzea. Ez zion Rayeni antzeko zerbait entzun? Seguruenik bai, eta ez da harritzekoa, emakumeen burua gizonezkoenaren aurretik doa maiz, are gehiago lurraren hizkuntza, lurra bera aditzeari dagokionez. Ekintzetan, ordea, gizonek emakumeen ekarria gutxietsi eta euren legea, euren indarra hartzen dutebide bakartzat. Emma Goldman etorri zaio burura Hugori. Eta zenbat Louise Michel, Emma Goldman eta Rosa Luxemburg anonimo, isilarazi, heroiko egon ez ote diren iraultza gune guztietan, historiara gizonezkoen izenak baino igaro ez badira ere.

Semaforo batean eztabaida bat iritsi zaio belarrietara. Nahi gabe, baimenik eskatu gabe sartu dira ahotsak Hugoren garunean. Hiru ahots, zehazki, gizonezkoenak haietako bi, emakume batena bestea. Sozialismoa, komunismoa eta anarkismoa entzun ditu aipatuta. Atzera begiratu du. Kale-saltzaileak dira. Galtzerdiak, aterkiak, eskularruak, galtzontziloak eta kuleroak armada bateko soldaduen ordenan pilatzen dira salmahaiaren gainean, ilara bakoitzak ondo zaintzen du bere espazioa. Benetako armaden eginkizuna objektu haiena bezain erabilgarri eta arrisku gabea balitz, gaitz erdi. Mahaiaren ondoan daude eztabaida bizian diharduten hiru gizon-emakumeak. Ageri da adiskideen arteko berbaldia dela. Sutsu eztabaidatu arren,argi atzematen da maiz errepikatzen den erritua dela, nork bere iritziari eutsiko diola amaitutakoan eta iritzi desberdintasunak ez duela koloka jarriko hiruren arteko lotura. Haietako bat, sastraka zuri-grisa aurpegi erdiaren jabe, erakusleiho handi batean dago bermatuta, artilezko txano estuaren azpian. Grinatsu bezain irribarretsu. Hitz egin ahala,elkarren kontra igurzten ditu eskuak,eta,noizik behin,putz egiten du haien artean zabaldutako habiatxoan. Hugori ere presenteago egin zaio, keinua ikusita, azken asteetan Temukoren hezurretaraino sartu den hotz hezea. Emakumea besoak antxume dago, hari zorrotz begira. Noizean behin,besoetako bat bereizi egin behar izaten du jertse gorriaren poltsikoan musuzapia bilatu eta zintz egiteko. Beste gizona da hiruretan argal eta garaiena eta,tarteka-marteka,kezkaz baino gehiago hausnar begiratzen die lagun biei. Zigarroari atxikitzeko moduagatik,esan liteke zupada bakoitzak lagundu egiten diola entzundako berbak barneratzen. Begirada sakonak eta aurpegiko toles zailduek gerra askotan ibilia dela adierazten dute. Bizitzak dakartzan gerra txikietan, merezi duten bakarretan. Hugok ezin izan du saihestu hasieran anabasa ziren hitzetan barneratzea. Bizardunak zenbait teoria xehatzen ditu, irmo, baina ironia ukitua dario haren jarioari. Emakumea ez dabil aiko-maiko ihardesteko eta kontra egiteko, ezta ados dagoenean berba batzuk azpimarratzeko ere. Gizon luze argalak garaieragatik baino ez die lagunei itzal egiten. Hitzei dagokienez, batez ere entzun egiten du, zalantzak agertu, baina,aldian-aldian,adierazpen zorrotz eta borobilak ateratzen ditu. Hugok irribarre egin du bere baitarako. Kostatu zaio semaforoa berde daukala jabetzea,eta beste aldera abiatu denean,pena apur batez egin du. Jendeak uste du kale-saltzaileak ezjakin hutsak direla, alferrak, bazterreko jendea. Entzun behar liekete hiru haiei. Haien arteko solasaldi arrunt batean zorroztasun handiagoa dago,Paris, Hites edo Fallabella betetzen dituzten ez-gizaki ondo apaindu guztien elkarrizketa hutsal eta ustel guztietan baino, are ez-gizaki horien unerik inspiratuenetan. Bolo-bolo dabil azken boladan zurrumurrua: Bequer alkate ultra-eskuindarrak kaletik at nahi ditu saltzaile horiekguztiak. Dirudienez, haien itxura ez dator bat agintariak Temukorako nahi duen estetika gorenarekin. Hiri turistikoa gura ei du handinahiak. Temuko turistikoa? Non ikusi duk halakorik? Beraz, hobe lan ondradua egiten duten hamaika lagun langabezian, espaloietan "oztopo" izatea baino. Hori arrazoi ofiziala. Hugori, eta Temukon burua erabiltzeko ohitura galdu ez duten bakanei, ez die egiazko zioak ihes egiten. Bequer lurjabe handiak bere negozio-kideentzat nahi du hiria. Paris, Hites, Gejman, Santa Isabel eta enparauentzat. Eta,jakina, kaleei benetako bizia eta kolorea ematen dieten saltzaile horiek negozioa -mokadutxoren bat, egia esan- jaten diete inoiz nahikorik ez daukaten enpresaburuei. Tamalez, kaleetatik ateratzea erabaki bada, ez da indarrik egongo hori galarazteko. Laster kale-saltzaileen aurkako kanpaina hasiko da hedabide txintxo guztietan, hiritar zintzo hautatuen kexuak entzungo dira pantaila guztietan... Eta herri puta honetan nork bere zilborrari begiratzeko eta besteen arazoei bizkarra emateko dagoen kultura ondo errotuari esker,gizajo horiek jai edukiko dute inoren elkartasunik lortzeko. Seguruenik, azokako saltzaileak ere aurka jartzea lortuko dute agintarienbozgorailuek, lehia bidegabea egiten dietelakoan. Eta hola doaz esparru guztiak jaten, gure biziaz jabetzen, borroka guztiak bakarka egin behar direlako, nork bere bakea eta bere ongizate miserablea besterik zaintzen ez duelako. Hugok pentsatu du ederra izango zela, bere pilotu automatikoari jarraitu barik, egun batez behintzat gelditu eta hiru saltzaile haiekin eztabaidatzea, haiengandik zerbait ikastea, laster beharko duten borroka berea ere baduelako. Zein hitsak izango liratekeen Temukoko kale grisak haien postuek osatzen duten ostadarra desagertuko balitz. Hirian baratzeitxura bakarra haien mahai eta kutxetako platano, uraza, tomate, pinaburu, ahuakate, laranja, limoi, martorri, perrexil eta zerbetan dago. Beti daude prest zu atakatik ateratzeko; behar dituzun aterkia, eskularruak, txanoa, eguzkitako betaurrekoak... edozer, eskura beti, edonoren poltsikorako prezioan. Hiria marmoka erraldoia da, ordea, eta gupidarik ez dauka bere garroek ukitzen dituztenekin. Istorio horretan ez dago Txapulin Gorririk "ai, orain nork defenda nazake!" errukarria zuzentzeko.

 

665/2009txostena irakurri zuen bigarren aldiz. Ez zekarren ezustekorik. Letra bakoitza lehengo baten oihartzuna zen, déjàvusentipena. Inurritegi ordenatu baten argazki finkoa osatzen zuten hizki beltzek. Begiarentzat beste edozein inurritegi ordenaturen argazkia bezalakoa. Hamar komuneroei aurkitutako munizio eta bestelakoetan haien hatz-markarik ez. Bai, ordea, lanabesetan, hala nola aizkoretan, aiztoetan, motozerra batean, harekin batera aurkitutako gasolina bidoian... Hala ere, ez zen arazo handia. Mementoz, txosten horri buruz hitzik ez. Ikerketa itxi arte denbora zeukaten. Azterketa kimikoak falta ziren. Seguruenik,haiek bai, emango zuten bolbora edo bestelako lehergaiei lotzeko moduko emaitzarik. Edozein informazio erabil daiteke alde zein aurka, kontua hura hedatzeko unean, tonuan eta moduan datza. Orain arte dena doa ondo. Badaezpadako neurriak berrikusteko auzialdiguztiak irabazi dituzte, irabazi dituztenez. Aurpegi gabekoen testigantzek tarte txikia uzten diote defentsari mugitzeko. Hedabideei ere aitortu behar zaieegindako lana.Fiskal lanak bazeukan errusiar menditik zerbait, baina alderantziz. Goranzkoak azkarrak, adrenalina sortzaileak eta iragankorrak ziren, beheranzkoak motelak, errepikakorrak eta aspergarriak. Hala ere, errusiar mendi bera hamaika aldiz ibili ondoren,goranzkoak ez ziren ez hain azkarrak, ez hain adrenalina sortzaileak, iragankortasunari eutsi arren, eta beheranzkoek moteltasun ernegagarri berari jarraitzen zioten. Aitortu behar zuen: beheranzko luze eta anestesiagarri horietako batean zegoen murgilduta. Hamar komuneroei zegokien kasuan, behintzat. Komunikabideetako pultsuan giza eskubideen aldeko erakundeen besoa ahitzen zihoan, mahairantz. Observatorio Ciudadanokoen kexek ez zuten erlemando nagi baten burrunba monotonoak baino eragin handiagorik, gogaikarriak izanagatik. Radio Bío-Bíoko Tomás Mosciattieren lantzean behingo ziztadak erretorikoagoak gertatzen ziren eraginkorrak baino. Fiskal lanari gustua galdu ote zion? Ez, seguruenik lan guztiek daukate euren ohikeria puntua. Zer litzateke fiskala ez balitz? Auzialdieta epaiketetako dialektika jokoak oraindik pizten du, edozein drogak baino gehiago piztu ere. Beste errusiar mendi batean igotzeko garaia zen, haren goranzko bizkorrak hamar komuneroen kasuarenbeheranzko lo-eragilearekin uztartzeko.

Telefonoegokia hartu eta zenbakia markatu du. Egun batzuk lehenago farmazia batean egondako leherketa eta, batez ere, oihartzun mediatikoa zelamedio,Santiagotik berriz iritsi zaizkion presioak dauzka buruan bueltaka. Barruan dena hasi da bizkorrago mugitzen, egin beharreko bidea argitzen joan da. Gauza bakarrak sortu dio zalantza lipar bat: argazkitik samur begiratzen dion Walterrek. Kontzientzia aztoratzeko denbora izan aurretik,beste aldeko ahotsa iritsi zaio.

Kontsumo gaindosizko gizarteari so jarri da Asel Luzarraga lan berrian

Txalapartak kaleratu duen Utopiaren itzalak nobela irakurri berritan jo dugu Asel Luzarragarengana. Txilen atxilotua izan osteko esperientzia neurri batean atzean utzita bueltatu da Euskal Herrira. Liburuaren aurkezpenari loturik eskainitako elkarrizketei gehitu behar izan dizkie azkenaldian atxiloketari, anarkismoari eta maputxeei buruzkoak.

 

Aitarik inoiz izan ez dugunontzat, ama da teilatua. Isuri bakarreko teilatua. Itzala beti alde berean, itoginak ere zulo berberetatik. Eta itogin horiek asko edo gutxi izan, itzala zabala zein estua, aterpe ematen digun beste hegaztegirik ez dugu, ez gara beste inon seguru sentitzen. Horrez gain, anaiatzat zaldia aukeratu genuenontzat, haren trostatik urruntzea, neurri batean, Cainena egitea da, istorio horretan Cain bakarra zaldia bera izan arren. Horregatik, beti geratzen da erruduntasun sentipen txiki bat izioturik, beti atzera egin, barkamena eskatu eta hil dugun anaia berpizteko tentazioa. Berak hil bagintu damurik txikienak ere aztoratuko ez zukeela barneratzea da balaztetariko bat. Bestea, garrantzitsuena, ezagutarazi zizun infernura itzultzea baino, herioa bera nahiago izatea.

Ez zegoen bakarrago sentitzerik. Albistea ezin zen une txarragoan iritsi. Josuk nahiago zukeen irudimenik ez izan, baina bere alde masokistenak behin eta berriz zekarkion irudi bera burura: ama bainuontzian, marea gorriak harrapatuta, biluzik, besoko zainak irekita, bizi zantzu guztiek alde eginda. Ez zioten esan zelan egin zuen bere buruaz beste; zentroko zuzendariak bazekien sentiberatasuna zer zen, eta primeran neurtu zituen hitzak. Euriak hamar bat minutu lehenago utzi zion Dead Kennedysen erritmoan jotzeari, eta orain malko distiratsuz estalita agertzen zen baratzea. Goragalea ematen zion baratzeak: zerion alaitasunak adarjotzea zirudien, aurpegira egiten zion barre. Bere eskuak bizia lorarazteko gai zirela ikasi zuen baratze hartan. Milimetroz milimetro ikusi zituen lekak hazten, tomateak egunez egun gorritzen, laguntza ezinbestekoa gorputzak eskatzen zion auto-suntsiketa ahazteko. Geroago, aitzakia izan zen egonaldia luzatzeko. Hangoa bukatuz gero, nora jo? Auzora? Betiko lagunengana? Hondoratzen lagundu ziotenen ondora? Txirula hartu eta alderrai ibiltzera?

Galdera geroratuek ez dute betarik galdu, eta bonbardaketa gupidagabeari ekin diote. Orain zer? Amak hemendik at nahi zaitu, baina garbi. Garbi hago, baina barruan hagoelako. Ez duzu berriro tximinoa izan nahi, ez duzu iritsi gura zeure burua hilda ikusi nahi izatera. Salbatu haute eta hik ez duk ama salbatu; beragandik urrun igarotako denbora zakarrontzira botako al duk?

Leihoak alaitasun guztia galdu zuen, tunel sakon batean sartu balira legez, eta euriak bere bateria soloari ekin dio berriro. GBH oraingoan. Hobeto horrela. Zeruak ere negar egin diezaiola amari. Nire ordez. Zergatik ez dago malkorik nire barruan? Negar egiteko gogoak urdaila iraultzen zion, baina, hala ere, bazekien lehenago egingo zuela oka, begiak bustitzera utzi bano. Logelatik irtenez gero, elkartasun keinurik ez zuen faltako. Horrexek egiten zuen gainezka zentro hartan: elkartasuna. Ez zuen holakorik beste inon topatu. Familian ez, argi eta garbi. Kaleko lagunen artean are gutxiago. Kalean hobe zen ondokoa putzu batean itotzen ikustea, garbi baino. Helduko zizuten burutik, arduratuko ziren, bai, bihar ere koilara nork berotu izateko. Ondo zekien Josuk, bera ere halakoa izan zelako, eta oraindik ez da guztiz ausartzen holakoa ez dela baieztatzera.

Eguneko bigarren albistea idatzia izan zen. Hura ere zuzendariak ekarri zion. Hain jo zuen xamurki atean, ezen Josuk laugarrenean baino ez baitzuen entzun. Ozenagoa zen zaparrada. Luismi ez zen eskutitza ekartzera mugatu. Beti zeukan gizalegezko keinua prest, eta oraingoan botilatxo baten barruan etorri zen. Holako eguraldiarekin ez dago barruko epeltasunetik kanpora begiratzea bezalakorik, batez ere garagardoa lagun. Bigarrenera zeuk gonbidatu beharko nauzu ni. Piparen usain gozoa zabaldu zen haren ahotik. Betaurrekoak sudur gainean egokitu, bizartxoari hazka egin, eta horrela, botila esku batean eta "Josurentzat" zioen gutun-azala bestean, bakarrik utzi zuen berriro. Ez zen azalpenik behar, zelan heldu den, nork ekarri duen, are gutxiago norena den. Baina “Josurentzat”? Zergatik ez “semearentzat”? Zalantzarik ez geratzeko?, subkontzientearen ukoa, bestela? Ez, amak ez dit inoiz uko egin. Bete-betean asmatu zuen Luismik, Josuri beti egiten zion on garagardoak. Alkoholari, zaldiari ez bezala, gazte-gaztetatik hartu zion neurria. Debekatuta zegoen zentro barruan, baina Luismi ia amak baino hobeto ezagutzera iritsi zen egonaldi luze hartan, eta bazekien oraingo honetan garagardoak berak baino gehiago, keinuak lagunduko ziola. Zuzendariak berak arau bat apurtzeak asko esan gura du Josurentzat. <>.

Horrekin konpondu gura du amak egin didana? Ez dezadala madarikatu? Eta zertara dator osaba Arturren kontu hori orain? Josu atzera egiten saiatu da. Oharra puskatan deuseztatzeko gogoari eutsi eta astiro tolestu du papertxoa. Ez, hain zuzen ere, bertan amak osabaren telefonoa utzi diolako. Amak berarentzat egin duen azken ekintza dago letra horietan. Eta berba garrantzitsua mezua bukatzeko: seme. Osaba Artur. Zer daki Josuk hari buruz? Familian urrun mugitu den norbait izan bada, Artur da hori. Urteetan ez du ikusi. Txikitako oroitzapen zokoratuenen artean bilatu behar du zerbait idorotzeko. Badago zer edo zer: nerabezaroan sartzeaz batera, urtero helarazten zion liburua. Ez zen urtebetetzearen zain geratzen, edonoiz irits zitekeen, baina urtea bukatu aurretik han zegoen, ondo bilduta, osaba Arturren liburua. Beti pentsatu zuen bere eguna noiz zen ere ez zekielako egiten zuela horrela. Kontua da, liburu haien zain ematen zuela aknearen mendeko sasoi latz hura. Ez daki inoiz utzi dion nerabe izateari, baina liburuek bai, iristeari utzi zioten. Orri haietan beti topatu zuen merezi zuen zerbait; ez ziren gazte-literaturaren zakuan sartzen ziren istorio zozo horietarikoak eta, iraunarazi nahi zien arren, egun gutxitan irensten zituen. Ideia bereziak zekartzaten eta helduago sentiarazten zuten. Norbaitek bere benetako aldaketak hartzen zituen aintzat, eta ez bakarrik ahots aldaketak edo azaleko bonak. Orain Josu gai da aitortzeko liburuak berriro ez heltzearen errua berak izan zuela. Aukeratu zuen bide nihilistak zerikusi gutxi eduki zuen liburu haiekin guztiekin, eta, gainera, zelan jakingo zuten bera non topatu, etxean baino gehiago alderrai ibiltzen bazen, berdin gaztetxe batean edo kutxazainean lo egiten bazuen?

Osaba Artur, familiako aberats okitua. Emazteak, izeko Madalenek, aspaldi laga zuena. Horretan bazuen kidetasuna amarekin. Seguruenik urrezko komunean egiten du kaka. Zer demontre egingo zuen berak holako bati laguntza eskatuta? Galdera hobeto formulatuta: zer onartu behar zuen osabak bere iloba junkieagandik? Bestalde, irribarre zuriak eta hitz politak baino ez dituztenekin badaki jai daukala. Are gehiago: sekula ez litzateke makurtuko familiako beste inori laguntza eskatzera. Ulertzen du amaren aholkua, bai, bera bide da inguruko zintzoena eta, eskatuz gero, laguntzaren bat edo beste emateko prest legokeen bakarra, bihotzez. Baina orain ezin du ezertaz pentsatu. Bere etorkizunaz baino ez, bere minaz gozatu nahi du. Barru-barruraino, zorigaitzak erraiak erretzen dizkiola sentitu gura du. Garagardoak ez dio zauria eztituko; aitzitik, darion zornea biziagotuko dio. Baina horixe nahi du orain. Badaki zelan edo hala urradura zitalenak ere orbaintzen direla; beraz, orbaintzen hasi aurretik ematen dion suminduran sakondu behar du, inork ez ezerk ez diezaion unea ebats. Hori izan du beti Josuk: muturreko sentsazioen bila eman du gaztaroaren onena. Asko gozatzeko asko sufritu behar dela, lelo horrek gidatu du bizitzan.

"Abaraska (Txalaparta, 2008) ez da liburu konbentzionala ez erreza. Labirintikoa da", esan duzu.

Bai, agian une batean kanpotik etorri zitzaidan ideia izan da. Orain, ordea, idazten ari direnek dioste ez dela batere zaila, ondo jarraitzen dela. Baten batek idatzi dudan eleberririk interesgarriena dela ere esan berri dit. Egia da 9 istorio doazela bata bestearekin gurutzatzen, lotura ematen dien haria os mehea dela, baina uste dut daukan egitura oso argia dela eta ez dela zaila atalez atal salto horiei jarraitzea.

Malaysian zeundela bururatu zitzaizun ideia, zibilizaziotik urrun. Mozorroaren xarma zure aurreko nobelak ere zibilizazio arras urrunetan kokatzen zenituen: Mozorroaren Xarma Thailandian, Karonte Tokion.. Oraingo honetan AEBetan ekiten diozu narrazioari. Nolabait, munduko kultur aniztasunak, norbaitek esango luke "globalizazioak", erakartzen zaitu.

Kultura guztiak dira aberasgarri, guztietatik daukagu zer ikasi, eta susmoa dut mendebaldarrok beti jokatu dugula sasijakintsuen papera, beti joan garela gainontzeko zibilizazioei eskolak ematen, gurea jarraitu beharreko eredua balitz legez. Globalizazio mota horrek beldur izugarria ematen dit. Nire bidaietan zerbait ikasi ba dut izan da "txiro" eta "atzeratu"tzat dauzkagun horiengandik asko daukagula ikasteko, askotan gu baino aberatsagoak direla.

Zibilizaziorik materialistenaren partaide gara, dena dago salgai, dena eros daiteke, zoriona izan ezik. Eta hala ere, gure ingurura begiratuta etsipen,estres, ezinegon, asegabetasun itzelak egunero ikusi arren, munduaren zilborra garela uste dugu, eta ideia hori saltzen diegu beste gizarteei. Gure zabor guztia saltzen diegu, eta trukean gauza on askorik utzi ez. Turismoa kultura suntsipenen eredu garbiena da, darabilgun turismo mota bisitatzen ditugun herrien morrontzan oinarritzen delako. Usteldu egiten ditugu. Hobe dauden legez utziko bagenitu eta euren zorion natural horretatik apur bat inportatuko bagenu...Malaysia, aipatu duzunez, lan honen abiapuntua izan zen, eta liburuak asko zor dio hango kultura aniztasunari, hango sentipenei.

"Mundu honetan danok gaude elkarri lotuta. Egunero gurutzatzen gara jende anonimoarekin...", zure hitzak dira.

Bai, hala da. Egun inoiz baino gehiago. Asian, demagun Laosen, Malaysian edo, nengoenean, hango jendea zein munduko beste leku askotakoa ezagututa, nire bizipenek eta haienak elkar ukitzen dute; horren bitartez gure bizitzari lotutako pertsonak han topatutakoekin sartzen dira harremanetan, neurri batean. Hari horri jarraituz, kontura gaitezke munduko edonori gaudela lotuta. Eta hala ere, maiz ondo-ondoan daukagunarekin ere ez gara konturatzen. Gure bizitzan hamaika aurpegi anonimo gurutzatzen dira egunero, eta guk jakin zein ez, aurpegi haien atzean beti egon daiteke kontatua izatea merezi duen istoriorik. Hori da apur bat liburuaren atzean dagoen ideia, istorioei lotura ematen diena.

Munduan zehar ibilia zara, materia literarioa edonon aurkitzen duen horietakoa zarela esan genezake?

Edonon eta edonorengan. Azkenean liburuetan agertzen direnak lapurreta txikiak dira, han hemenka honi eta hari hartutako bizipenak, ideiak, gertaerak... Itxura aldatuta, handituta, deformatuta, baina azkenean gogoan geratu zaizkigun zatitxoak ateratzen dira idazten dugunean.

Anonimotasun hori hausteko aukeratu dituzu tabernak eta jatetxeak istorioaren kokapen gisa?

Seguruenik oso taberna zalea, jan eta edan zalea naizelako, kar, kar, kar. Baina txantxak alde batera utzita, beharbada horiek dira azaldutakoaren eredu nabarmenetakoa. Tabernetan gure inguruan dabiltzan gehienak aurpegi anonimoak dira, gehienak ez ditugu inoiz ezagutuko, ez diegu begiratu ere egingo, ez gara konturatuko han direnik ere. Hori gertatzen zaie nire pertsonaiei batzuetan. Une berean taberna, jatetxe, jantoki... berean egongo dira, eta batzuetan elkar ikusiko dute, ozta-ozta, edo hitz egingo dute, eta batzuek harremanen bat ere izango dute, ez beti parte onekoa. Baina irakurlearentzat anonimoak izango dira pertsonaia guztiak hasieratik amaia arte.

Narrazio ezberdinak izanik pertsonaiek badute nolabaiteko lotura: bildumagileak dira.

Halaxe da. Guztiek behar dute kanpoko zerbait euren barrua betetzeko. Ez dabiltza zorionaren bila, baina bai bizitza apur bat beteko dien zerbaiten bila. Bildumak egiten dituzte. Hori da gure ohiko bidea, barrua betetzeko beti bilatzen dugu kanpoan, izan gauza materialak, metafisikoak, ideologikoak... Gutxitan asetzen gara geure barruarekin, ahaztuxea izan ohi dugu. Bilaketa horretan, pertsonaia batzuek bila dabiltzana topatuko dute, batzuetan modu ironikoan, samingarrian, krudelan..., beste batzuetan espero ez zuten arrakastaz. Lotura hori alde batera utzita, zerikusi gutxi daukate 9 pertsonaiek. Egoera pertsonal, animiko, ekonomiko, politiko... oso desberdinak dauzkate. Jatorriak ere halakoak: euskalduna, estatubatuarra, poloniarra, kenyarra, palestinarra, malaysiarra, japoniarra, frantsesa, argentinarra. Ohiko txisteetan baino gehixeago. Bakoitzaren atzean hausnarketa nagusi bat dago, kezka nagusi bat, nire barne hausnarketa nagusi bat... Zeren gaineko gogoeta, zeren kritika... egiten dudan agian ez da guztietan begi bistakoa; irakurleak bere bilaketa pertsonala egitea gustatzen zait, bide guztiak lar markatu barik.

Zure narrazio guztietan umorea eta ironia nagusi dira.

Berezko kontua da, barrutik irteten duena. Ni oso ironikoa naiz, baita umoretsua ere, barre egitea maite dut eta erraz egiten dut. Uste dut normala dela idazten ditudan testuetan horri igartzea.Dena dela, umore eta ironiarekin batera, liburu honetan tonu barnekoiagoak, egoera lazgarriagoak, tragikoagoak ere sartu ditut. Eta, esan legez, hainbat motatako hausnarketak ez dira falta. Irakurleari dagokio hausnarketa proposamen edo ildo horiei heltzea eta jarraipena ematea.

Idazteaz gain, zenbait erakundetan parte hartu duzu azken aldian: EIEren Zuzendaritza Batzordea, Euskal Pen Kluba...

Gustura gainera, guztietan. EIEren Zuzendaritza Batzordean egoteak aukera ederra eman dit lagun interesgarri berriak egiteko eta elkartea bera barrutik hobeto ezagutzeko, egiten duen lan guztiaz jabetzeko.Euskal PEN klubaren lana ere oso garrantzitsua da. Ez dakit gizartea konturatzen den adierazpen eskubideen defentsan lan egiten duen erakundearen lan isila baina etengabea zein ezinbestekoa den. Aste honetan bertan esperientzia hunkigarria izan dugu Layla eta Hadirekin, Adnan Hassanpour eta Hiwa Butimar kazetari kurduen senideekin. Heriotza zigorrera kondenatu zituzten Iranen eta holakoetan ahotsa ostu nahi dietenen aldarri bilakatu behar dugu, guri hitz egiten uzten diguten bitartean.

Liburuaren etorkizuna ilun ikusten dute zenbaitzuk, zuk zeuk beste formatu batzuen aldeko apustua egin duzu: bloga, teknologia berriak...

Apustu hori gehiago dator ohiko literaturatik kanpoko hutsune pertsonalak betetzera. Blogean nire baitan dauden beste niak atera daitezke, askeago. Baina literaturari dagokionez, nire bidea liburuak idaztea da, aseen nauena. Ez dakit etorkizuna iluna den, nik ez dut hala ikusten, baina dakidana da buruak lanean jarraitzen duen bitartean, nahi gabe ere istorioak asmatzen duen eta zer komunikatu daukan bitartean, idazten jarraituko dudala. Nire zalantzetatik zalantza sortu gura diot irakurleari, inguratzen gaituen errealitatea, sistema, gizartea, zibilizazioa guztiz zalantzakorrak direlako. Gustuko ez dudan munduak beti emango dit zer pentsatu eta zer idatzi.

"Idazle erbesteratua" izateko asmoa azaldu zenuen, non dira Euskal Herritik kanpo bizitzeko aspaldiko asmoak?

Gabonak arte Laosa joateko asmoa geneukan, bai. Hori, zoritxarrez, bertan behera utzi dugu. Oraindik ere gustura alde egingo nuke hango jende zoragarriaren artera, baina... Beharbada orain, modu apalagoan, urtebete emango dugu kanpoan, Argentinan. Hara joateko ez dugu aparteko arrazoirik, beste barik, denboralditxo batez etentxo bat egiteko gogoa daukagu. Ikusiko dugu gogo hori betetzerik daukagun...

Nire zalantzetatik zalantza sortu gura diot irakurleari, inguratzen gaituen errealitatea, sistema, gizartea, zibilizazioa guztiz zalantzakorrak direlako.

« Infernuko hesteetan | Berria zahar »

« Etxea norbera lakoa da | Bizi poza »

Ez dakit Euskal Herrian horrelako egoera bat posible izango ote litzatekeen. Ez dut pentsatzen. Beharbada horregatik hasi eta berehala arrotz egin zitzaidan... zelan da posible horrelakorik gurean? Pentsatu nuen. Lau horma artera bere bizitza mugatzen duen pertsona bat? Baina laster murgildu naiz irakurketan, eta ahaztu egin zait hasierako ezintasuna edo.

Atsegina, ironikoa eta umoretsua da idazlea eta eleberria ere bide horretatik doa. Eraman egiten zaitu. Orrialde azpietan oharrak, argibideak eta azaltzen dira. Lehenengoak itzelezko barregura eman zidan. “Euskara batura ohituta dagoena ez dadila ikaratu, txineraz zatitxo batzuk baino ez ditugu sartuko, errealismo emate aldera”. Bai, ez dizu barregurarik ematen. Baina aipatzen zuen testua ez zegoen txineraz idatzita, Bizkaiko kostaldeko euskara batean zegoen. Lastima hain aipu eta ohar gutxi izatea.

Bakardadea itzela da. Igarri egiten da. Zigorrek bere burua isolatzen du hasieran, baina gerora baino ez da konturatuko isolatuta dagoela, bakarrik, jendez inguraturik baina bakarrik.

“Ondo ondo. Hartu patxadaz, ondo pentsatu, ondo neurtu, biharkoa egun ederra izan daiteke. Norbaiti damutuko zaio pieza guztiak ondo lotuta utzi ez izana”.

Deskripzioetan gustatu zait, eta batez ere gidatzeko erraztasunean. Batetik bestera eramaten zaitu eta istorioak nahasirik konturatzerako eleberria amaitu da.

Mundu asko ezagutuko ditu Zigorrek, pertsona beste mundu. Ezagutza horretan jabetuko da dena ez dela berdina, eta mundua zirraragarria izan litekeela. Baina baita garratza. Eta hilkorra. Abentura oso bat beharko du horretarako protagonistak.

Bide batez, irakurlea gonbidatuko du abentura horretan. Norberak sartzea edo ez erabakiko beharko du.

Te kikararen inguruan ipini dituzu eskuak. Ez hotzak dituzulako, haren beroa bidaia honetan ezagun egiten zaizun gauza bakarra delako baizik. Tearen beroa eta motxila kutuna. Lehen aldiz zoaz holako itsasontzi handi batean. Are gehiago, lehenengo aldiz itsasoaren uren gainean. Itsasoa lagun ezezaguna duzu. Baina laguna, adiskidea, pentsatu gura duzu. Iheskidea bai, behintzat. Berak zaroatza mundu hertsi itogarritik urrun, bizi berri batera. Egia da itsasontzira igo eta berehala hasi zinela pentsatzen ideia ona ote zen. Ume hutsa zara. Umeegia. Txikiegia zu eta handiegia inguratzen zaituena. Handiegia itsasontzia, handiegia itsasoa, handiegia kapitaina, handiegia tripulazioa, handiegia etorkizuna. Dena begitantzen zaizu neurriz kanpokoa. Euri putzu batean jaiotako zapaburua Kenyir lakuan askatuko balute, ez zatekeen txikiago sentituko. Ez galduago. Azkenean egin desio zenuen lehenengo gauza ere egiteko adorerik ez duzu oraindik bildu: buruzapia kendu. Zelan erantzi behar duzu gizon horien guztien aurrean biluzik sentitu barik? Jakina, ileetan ostentzen den gau ederra egunaren argitara ateratzeko gogoa duzu; gizonek mirestea nahi duzu. Hain adats ederra beti kartzelatuta. Baina zer pentsatuko dute zutaz euren begi aurrean askatzen baduzu? Lizuna zarela? Harroa? Errazagoa da egunsentian. Gauero, gelatxoan sartu eta oheratutakoan, erraz ikusten duzu. Gorputza eranzten duzun bezain erraza da orduan burua ere eranztea. Eta orduan sentitzen duzu ez dagoela ezer errazagorik: goizean zapia aulkian utzi eta gelatik irten, horixe egingo duzu. Baina alferrik orain arte. Eguzkiak itsasotik gandua uxatzen duen bezala uxatzen du zure burutik zapi barik irteteko kemena. Iluntzean irmotasuna dena ezin bihurtzen da goizaldean. Eta hor dago zapia, zure aurpegiari itxura faltsua ematen. Eskuak kikara ingurutik kendu eta txoriek bezala edan duzu. Esan liteke teak ez duela sentitu zer ostu diozun. Inguruko gizonei begiratu diezu. Zuri inork ez dizu begiratzen. Ez zaude han. Ez bada emakume beltz harentzat. Berarentzat bazaude. Bazara. Haren begi beltzek ulerkortasuna adierazten dute, baina beste ezin mota bat sumatzen diezu haiei. Inoiz, tea aurrean ipini dizunean, buruan laztan modukoa egin dizu. Zapian. Zapi madarikatuan. Burua beherago dago, ezkutuan. Kendu bazenu, jakingo zukeen ilea zapia bera baino leunagoa duzula. Eta distiratsuagoa. Baina horretarako ordua ere iritsiko da. Ezintasun hori ez duzu betiko izango.

Tea edan eta motxila besarkatu duzu. Zure buru gainetik berba ulertezinek egiten dute hegan. Berbok ere ez zaituzte aintzat hartzen. Arranoak bezala igarotzen dira, zure burua pausalditxo bat egiteko ere behar ez dutela. Arranoak ez dira sastraketan pausatzen. Eta hegan jarraitzen dute lumarik edo zirinik ere bidean utzi gabe. Zuretzat ez da ezer. Ez duzu ezer aditzen. Saiatu ere ez. Lehen egunean bai, berbaren bat asmatzen jolastu zinen. Berehala aspertu ere bai. Kapitainak badaki ingelesez, eta berari hitz egiten diozu noizean behin. Oso gutxi. Komunera joan behar duzula-edo adierazteko. Berak ere hitz gutxi egiten dizu.

Tea bukatu eta berba hegalariei kea batu zaie. Batek edo bik ez dute han erretzen. Zu, ordea, ito egiten zara kearekin. Orain arte han iraun duzu, zirkinik egitera ausartu barik, aulkian iltzatuta kapitaina bera altxatu arte. Gaur, berriz, birikek matxinatzeko gogoa agertu dizute. Eta birikak ez dira kexu dabiltzan bakarrak. Hankak Kuala Lumpurren luze ibiltzera daude ohituta, eta itsasontzian sartu zinenetik, egunean ez dute hogei metro baino gehiago egiten. Esan ez esan egon zara. Motxila tinkoago besarkatu, ez dagoen tea edan, kapitainari begiratu... eta mahai azpian kulunkatzen diren oin puntak ikusten saiatu zara. Saia gaitezen berriro. Motxila berriro estutu, kikara hartu, oraingoan airerik edan barik, eta kapitainari begiratu diozu.

-Barkatu, jauna...

Arranoek euren artean nahasten jarraitu dute, hegaldiak zugatik eten barik. Baxuegi esan bide duzu. Baina ez dakizu berbek berriro atera gurako duten. Estu begiratu diozu kapitainari. Ezpainak banatzeko adorea biltzen hasi zara. Zorionez, ofizial beltzaran batek keinua egin dio kapitainari buruaz; zuganako keinua. Kapitainak begiratu egin dizu. Eztiki. Beti begiratzen dizu ezti, beti hitz egiten dizu samur. Batzuetan eztitasun horrek berak astintzen dizu gorputza haize erauntsiek kale txori xumeak astintzen dituzten legez, luma bakar bat ere bere lekuan utzi barik.

-Barkatu, jauna, atera ninteke kanpora itsasoa ikustera?

-Jakina, txiki, tabakoa ez da ona birika gazteentzat. Zoaz, baina gertu ibili, ados?

Baiezkoa egin duzu buruaz. Ez duzu itsasontzi osotik ibiltzeko batere beharrik. Haizea aurpegian sentitu eta ibiltzeko hamar metro baino ez duzu behar. Hamar metro askotan egin daitezke. Kilometroak ere egin daitezke hamar metrotan. Motxila beso bien artean daramazula irten duzu jangelatik.

Berehala kresala sentitu duzu aurpegiko kea garbitzen. Kanpoko freskurak guztiz ezabatu du tabakoaren oroitzapena. Metro batzuk egin eta eskudelean bermatu zara. Itsasontziaren bizkarrean ikusten zen ia guztia bezala, eskudela ere zuri-zuria da. Eskua haren gainean zabalduta, koloreen kontrasteari erreparatu diozu. Soinekoaren mauka atzera eraman duzu. Benetan, ez duzu inoiz pentsatu hain azal beltzarana zeneukanik. Eskumuturra doi-doi da eskudela baino zabalagoa. Irribarrea ezpainetan, itsasontzitik hara zabaltzen den distantzia urdin amaigabera begiratu duzu. Hemen kalatxoririk ere ez. Itsasoa, zerua eta zuek, ez dago besterik. Bihotza uzkurtu zaizu inoiz baino ñimiñoago sentitu zarenean. Zapi laidogarri baten azpian gordetako puntu ezdeusa baino ez zara. Zapiaren laidoa bera baino ezdeusagoa. Ezpainei zapore geza ekartzera datozen zipriztinak dira zu baino txikiagoak. Beste ezer ez, kito. Kenyir-en, laku amaigabea izanagatik, noizbehinka zuhaitzak ateratzen dira uretatik, eta oihana beti dago hor, ertzetatik zelatari. Zeure burua ikusi duzu ur gaineko ostatuan, hango mutilek utzitako aparailuarekin arrantzan. Haiek zu baino askoz trebeagoak ziren, edo zorte hobekoak, baina, hala ere, arrantzatu zenituen txiki batzuk. Hemengo uretan nekez egingo zenuke arrantza, ez dago hainbeste mugitzen diren uren azpian zer ezkutatzen den ikusterik, eta batzuetan agertzen direnak, ur azala fintasunez moztuz, handiegiak dira aparailuarekin altxatzeko. Herrimina deritzo sentitzen duzunari, oraindik zeure buruari esan ez diozun arren.

 

       Eta halaxe zen, bai horixe: Zigorrek bizi-bizirik zirauen bere logelan. Pantaila bietatik zetorkion kremazko tarta handi bat bezalako aurpegian islatzen zitzaion argi bakarra, pertsianak oso bakanetan igotzen zituen-eta. Tarteka idazten ari zen azken programari begiratzen zion, ezkerrekoan, gero eskuinekoaren irudi mugikorretan ipintzeko bere arreta guztia. Internetetik jaisten ari zen pelikula, eta aurreikus zitezkeen zatiak irensten zituen, izerdia bekokian eta jesarlekuan pilatzen zitzaion bitartean, lurruna begien aurrean. Sailor Moon mangaren hentai bertsio bat zen hainbeste izerdi aterarazten ziona. Holako uneetan bera ere marrazki biziduna izatea desiratzen zuen, hirugarren beso bat aterata behar zituen gauza guztiak egin ahal izateko. Bigarren burua ere ez zetorkiokeen txarto. Programa hark ez zeukan presa handirik eta ez zen oso zaila, baina behingoz bukatu nahi zuen, aspertzen zuelako. Batzuetan halakoak gertatzen ziren, eta batere gatzik gabeko softwareak tokatzen zitzaizkion. Hura baitzen haren mundua, familiarentzat guztiz debekatuta zegoena, guztiz ezezaguna, eta, beste gauza batzuen artean, bankuan dirutza ederra pilatzeko bidea eman ziona; batez ere, Jaurlaritzarentzat euskaratzen zuen softwarea ordaintzen zioten ondo, baina berak sortutako programek asetzen zuten gehien, horretarako Linux beti lankide leiala. Zertarako behar zuen gehiago? Han gura zezakeen guztia zeukan: prozesagailuak, zerbitzaria, pantaila handiak, DVD, musika (Albinoniren adagioa jo eta ke), play-station, harreman birtualak, sexu birtuala, kable-modema, telefonoa janaria eskatzeko, musuzapiak, komikiak, pelikulak, ohea, haizagailuak, eskularruak, web-kamera… Kanpoko mundua ez zuen ezertarako behar, komuna baino ez, eta hori ere oso gertu zeukan; han dena zegoen bere begi miopeetatik hurbil, betaurrekoen kristal lodietan zipriztintzen ziren argitxoek guztiaz zuten informatuta noiznahi. Haragizko emakume bat eskertuko zukeen, eta hori ere telefonoz eska zitekeen arren, ez zen gauza bera etxean pizza saltzailea sartzea, eta puta bat, jakina. Gainera, cyber-sexua ere ez zen hain txarra, eta handik eta hemendik lapurtutako hamaika irudiren atzean ezkuta zitekeen, edonongo benetako neskek euren gorputzak eta jolasak eskaintzen zizkioten bitartean.
     Horrela jokatzen baitzuen neska batekin txateatzen zuenean, sarri egiten zuen gauza. Web-kamerako irudiak trukatzen zituzten bakoitzean, berak gordeta eta moldatuta zeukan sekuentziaren bat aukeratu, eta gimnasiotik atera berria zirudien gorputz zizelkaturen bat eskaintzen zien, bere web-kamera beste mota bateko bideokonferentzietarako gordeaz. Damu bakarra, kamerari bere benetako gizontasuna ezin erakustea, eta ez futbol epaile baten txilibituaren tankerakoa zelako, hain zuzen ere, baina hankartean gordetzen zuena, itxurosoa izan arren, nekez agertuko zen kameran gainera erortzen zitzaizkion flotagailuen azpitik… Zorte apur batekin, bera bestaldeko neskaren sekretuak ezagutzera iristen zen, eta eskularruei etekin paregabea ateratzen zien, aulkian gero eta itsatsiago geratzen zen bitartean.
     Otaku bat zen gure Zigor, bai. Zertarako ukatu. Bere ustez, otakutasunaren perfekzioa atzemanda zuen. Agian, gela barruan komuna integratzea zen falta zuen txikikeria bakarra, eta batek jakin, hori ere lor zitekeen. Ez dugu ezkutatuko 27 urterekin benetako sexua inoiz probatu gabea izateak kezkatzen zuela, baina txikitatik ikasi zuen bere burua konbentzitzen, eta ia-ia sinesten zuen birjintasuna bere bikaintasunaren beste froga bat baino ez zela.
     Hori egiten zuen bere konplexu guztiekin, eta ez ziren gutxi. Ehun bat aldiz egin zuen bizarra, berak gura zuen biboteak ez zuelako bera nahi, eta ilea trinkotzen zitzaion leku bakarra bekain ia bakarra zen. Aurpegia beti ume baten ipurdi osasuntsua izango zuela onartu zuenean, erabaki zuen nekagarria eta are mingarria izan behar zuela egunero bizarra egin beharrak, eta zorte itzela zela berak bilo ikusezin hura baino ez izatea. Hala ere, etengabe saiatzen zen sudur azpian marrazten zitzaion itzal mehe hari eusten. Gela beti epelean biluzik egoteko ohitura zuenez, azaleko ile falta hark panda baten itxura izatetik libratzen zuen, ordainetan baleekin ahaidetu arren.
     Zorionez edo zoritxarrez, hau da Zigor Ganzarri, aurrerantzean lagun izango dugun heroia. Kalitatean falta duguna, kantitateak ordezka dezala!

    Zigor, ordea, ez dago bakarrik istorio honetan. Tira, mementoz bakar-bakarrik utziko dugu, bere lan bikoitzean lasai kontzentra dadin, eta zilipurdi bat eginda, urrun, oso urrun bidaiatuz, Errusian lurreratuko gara. Literaturak eskaintzen digun abantaila da ordaindu gabe turismo egitea, eta horrekin batera, lekuak nahi dugun erara moldatzea. Gainera, bide batez istorioaren linealtasuna apurtu eta kritikoei lan hau laudatu edo jipoitzeko parada izateko beste helduleku bat emango diegu.
     Errusian gaude, beraz, gure Euskal Herri tropikaletik oso-oso asago. Denok ezagutzen dugu Errusia, nire legez, inoiz bertan egon ez bagara ere, beraz, ez da zaila kale haien irudia egitea. Tira, kaleak, etxeak, ez dira gehiegi ikusten, dena elurraren izara distiratsuaren pean dago-eta. Elurra mara-mara ari du, -20ºC. Dashak, 16 urteko gure neskatilak, axola gabe egiten dio aurre ezer berririk ez dakarren eguraldiari. Eskolako maletak ez daroa pisu handirik, gutxi gorabehera bere ikasteko gogoak jasan dezakeena. Muturtuta doa, eta irribarre bakarra heziketa onez kapela altxatu dion hartz zuria agurtzerakoan agertu zaio. Auzoan dagoen jatorrena, zalantzarik gabe, hartz zuri hau. Gorputzean gradutxo bat galtzen igarri bezain laster, botila altxatu eta tragoxka bat vodka hartu du. Uniformeko minigonak nekez berotzen dizkion izterrak edari nazionalak berotu behar. Horrela atera da, etxerako bidean, ikasle saldotik. Nork bere botilatik edanez, xango luze haiek guztiak sakabanatu egin dira zapaldu bezain laster berriro zuritzen diren kaleetatik. Berdin da uda izatea eta, berez, oporraldia, guk elurra eta uniformez jantzitako neskak behar ditugu sarreratxo hau girotzeko, errealismozaleren batek udan Siberian bero itzela egiten duela esan dezakeen arren. Dasha, Dariya lagunen artean, paisaia hark irentsiko luke, uniformeagatik ez balitz; belarrien gainetik tentetzen zaion ilea eta begiak inguratzen dizkion margo trinkoa, bata bestea bezain beltza, lirateke elur artean mugitzen ikusiko genituzkeen bakarrak. Tira, uniformea guztiz erantsiz gero, anatomiaren beste ezaugarri batzuk ere bai, baina Dashak nekez onartuko liguke horiek hemen agerian uztea, batez ere bularrak ez dituelako inoiz inoren aurrean agertzen, eta soinketa ondoren lanak izaten ditu beste neskek titiak ikusi barik dutxatzeko. Ezin du ekidin, barru-barrutik irteten dion ezina da atal horiek besteen begiei eskaintzea, eta nik, haren baimenik gabe, ez nituzke inoiz biluztuko

 

"Literatura giza harremanetan sakontzeko atea da"

Karonte / Asel Luzarraga / Elkar, 2005

« Neurona, zeurona… geurona den hizkuntza | Indarkeria dela-eta »

Karonte / Asel Luzarraga / Elkar, 2005

« Antologia poetikoa | Pertsona zintzoen maltzurkeria »

 

Azkenik etxera dator, edo hori esan didate behintzat. Egia ote? Azkenean ez dakit-eta sinistu behar dudan. Urtebete igaro ondoren zelan ote dago? Tira, orain dela sei hilabete ikusi nuen, baina ohean zegoela, makina izugarri horri lotuta, hain bare eta amataturik... Hilotza ematen zuen, beste ezer baino gehiago. Espero dut itxura ez zitzaiola gehiegi aldatuko, batez ere begi berde horiek. Garrantzitsuena, berak ni zelan ikusiko nauen. Gogoratuko du bitartean 18ak bete ditudana? Uste dut gizendu egin naizela, batez ere aldakak. Txokolate madarikatua. Normala, sei hilabetez eraman dizkiodan bonboi guztiak neuk jan ditut, Ainarak hartzen zizkidanak izan ezik. Ainara, bera bai gizendu dela. Bueno, ez nik nahi beste, egia esan. Hogeita sei urterekin eduki ahal zuen ipurdi lodiagoa, ezta? Baina zer diot, neure lehengusuaz nabil. Au! Jakin behar nuen beroegi egongo zela, ez du minutua ere egin labetik kanpo. Espero dut gose etortzea; bueno, espero dut dieta berezirik ez edukitzea. Limoizko tarta beti izan du gogoko eta berak jan beharko du osorik, gaur ez bada gosarian. Nik nahikoa kilo daramat aldean. Ordua ez didate esan. Mediku hori beti bezain misteriotsu. Sei hilabete ezelako berririk gabe ez zaio nahikoa iruditzen, antza. Baina zer diot. Miraria da egin dutena. Bizirik atera dute, ia oin biak mundu honetatik hara zituela. Ez dakit irinarekin pasatu ez ote naizen, sendoegia irten dit. Merengea, geroago eta gutxi, ez da hain gozozalea. Horregatik lotzen zaizkio bakeroak hain ondo ipurdi horri. Berriro nago berean; Naroa, lizun hutsa zara. Ostia!... Ño, hau..., bueno ez da hain larria, garagardo zapore apur bat baino ez. Gurinezko eskuak dituzu ala? Azeleratuegi zaude, alabatxi, azeleratuegi. Ez da ezer gertatu. Deituko dut ospitalera? Ez, urduriago ipini baino ez dut egingo. Demagun lehenago Ainararen etxetik igarotzen dela, edo hari ordua esan diotela niri ez bezala, bila joateko... Ez da zuzena, ni haren seniderik hurkoena naiz. Bueno, hurkoena ez, baina berarekin bizi den bakarra. Bizarra egingo zizuten, ezta? Ahuntz bizar hori eramaten zenuenean ez zinen hain itxurosoa. Eskerrak ni artean Argentinan nengoela. Kito, tarta leihoan eta dena txukun. Eta aita-amak, zuk nire ardura hartu behar zenuelakoan... Aita eta ama... krisialdi alua, eskerrak Ametsek eta osaba-izekoek lagundu dutela eskola ordaintzen. Bueno, Ametsek laguntzen zuela, koitadua. Bera ospitalean egonda, nahikoa izan dut haren aurrezkietatik noizean behin zerbait aterata... Euskal senideen arteko elkartasuna, antza. Orain dela sei urte esan balidate benetan Euskal Herria ezagutuko nuela!

Pagoa eskuan, ezkaratza utzi du, aurretik hormako erloju digitalari begiratzea saihestu ezinik. Keinu ia automatikoa izan da, nekez pentsa liteke ordua ikusi eta barneratu duenik. Kuleroaren azken lore berdeak agerian uzten dituzten gerrialde gabeko praka estuak ahal duen neurrian teinkatu, eta panazko sofa berde zabalean erdi jesarri erdi etzan da. Telebistaren aldagailuari helduta, botilatxoa kamisetak praketaraino uzten duen zabalgune handian sabela freskatzen pausatuaz, zilborreko piercingaren gainean, orduak edateko prestatu da. Tarteka mahai-argiaren ondoan dagoen argazkiari begiratzen dio. Hor dago Amets, beraren lehengusua, lizentziatuen izendapen egunean. Arnasa sakonaren pean bular oparoak kulunkatzen dira, haien azpitik amaitzen den kamisetak doi-doi lortzen duelarik sabeleko azala laztantzea. Garagardoak, gainera, ez du erraz urdailetako korapiloa askatzen.

<<... umeak ere berekin eraman nahi zituen, baina auzoko bati esker eutsi ahal izan nien. Hori bai, ezkerreko begia ireki ezinik ibili nintzen hiru egunez...>>

Pagoa ahora eraman eta zaporea hartzen dio astiro, argazkia hartuz. Botila mahaitxoaren kristal gainean utzi du, edontzi-azpikoan jarrita. Kristal pean aldizkariak pilatzen dira. Naroak ez du Ametsek Nabarra eta Ostiela-n dituen harpidetzak eten, haiekin batera tartekatzen dira berak maite dituen Entzun eta Lumaren aleak ere. Esku batez besaburutik erortzen zaion adats ilun luzea txirikordatzen dihardu, arretarik gabe. Garagardoari heldu dio berriro.

<<... zure senarrak, ohituraz zu jipoitzeaz gain, seme-alabak ikusten ez uzteagatik salatu nahi izan zintuen, ezta, Lauri?... poliziak ez zidan babesik eman nahi, arazo larriagoak zituztelakoan... seme-alaben aurrean jotzen zintuen, gainera... aiztoaz mehatxatu... epaileak ez... auzokoak entzun...>>

Txirrinaren hotsak iratzarri du; ezustekoak zorrotada batzuk garagardo botarazi dizkio kamisetatik behera, eta ia lurrera jaurtiki du bularraren kontra estutzen zuen argazkia. Pentsamenduekin batera markoa bere tokian ipini, tantak arduragabe astindu, eta atera joan da arrapaladan, bihotza lokietan, oraingoan telebista gaineko erlojuari begira, orain ere haren orratzetan ordua ikusi gabe. Ate aurrean, eskua ia maratilan duelarik, bere itxurari erreparatu dio. Kamiseta eta prakak nola-hala lisatu eta irribarrerik zoragarriena ezpainetaratu du. Agertu bezain agudo izoztu zaio irribarrea, ordea. Atean traje beltzez jantziriko funtzionario itxurako gizonak gutunazal moduko bat luzatzen dio esku batez, besteaz sinatzeko paperari eta boligrafoari eusten dien bitartean.

-Para el señor Amets Olazar –esan du lehor, ia mugitzen ikusi ez dituen ezpainen artean, izen-abizenok zailtasunez ahoskatuz.

Bibotea baleuka, Aznarren leinukoa dela egingo luke.

"Erotismoa erabili dut egungo morala zalantzan jartzeko"

Hamaika ispilu ganbil / Asel Luzarraga / Labayru, 2003

 

2003-12 Hamaika ispilu ganbil| Labayru

2004-02-22 “Erotismoa erabili dut egungo morala zalantzan jartzeko”| El País

2005-04-09Karonte| Gara

2005-04-26Karonte| Deia

2005-11-30"Literatura giza harremanetan sakontzeko atea da"| Kontaizu

2007-11Euskaldun lodi batek Thailandian bizitakoa| Argia

2008-02-24Mozorroaren xarma | Radio Euskadi

2008-04-18Mozorroaren xarma | El Diario Vasco

2008-06Mozorroaren xarma | Aizu!
2008-06-19 "Nire zalantzetatik zalantza sortu gura diot irakurleari, inguratzen gaituen errealitatea, sistema, gizartea, zibilizazioa guztiz zalantzakorrak direlako" | EIE

2008-07-20Asel Luzarraga giza obsezioez eta zoriaz | Argia

2009-01Abaraska | Aizu!

2010-10-30“Gizarte junkie batean bizi gara” | Berria

2010-10-30Kontsumo gaindosizko gizarteari so jarri da Asel Luzarraga lan berrian | Gara

2010-10-30Guztiz lortu ezin dan utopia, Asel Luzarragaren nobela barrian | Bizkaie!

2010-11-18Asel Luzarragari elkarrizketa | Hitzen Uberan

2011-01-14Utopiaren itzalak | El Diario Vasco

2011-03Utopiaren itzalak | Aizu!

2011-12-03Errepresioaren lekuko | Berria

2012-01-15Gezurra odoletan | Berria

2012-01-19"Txileko errealitate errepresiboan sakondu nahi izan dut" | Deia

2010-02-23Asel Luzarragari elkarrizketa | Hitzen Uberan

2012-04-20Gezurra odoletan | El Diario Vasco

 

Ainhizeren logelan ez zen giro. After-suna gorputz osoan zabaldurik, minutuak, segundoak zenbatzen zituen Ainhizek etxetik irteteko. Ordubete Unax ikusi gabe mundu oso bat bazen; egun batzuei, ia astebeteri, eternitatea zeritzon. Lau aldiz ipini zuen armairua hankaz gora, jantzirik egokiena aukeratu baino lehen, eta jantzi-erantzi zen guztietan, giltza poltsikoan zeramala behin eta berriro egiaztatu zuen.

Haren konpaktoan ere girotzeko musika egokia jarri zuen, beste batzuetan baino lasaiagoa, baina rockaren ildotik urrundu gabe. Beraz, Sasoi Ilunaken doinuak, Txumaren ahots hautsiaz eta hitzen zalantzarik gabeko zentzuaz, barnean berez zuen sua areagotzen laguntzen zion.

Nire ganbararen sakonian
gorderik daramadan nik
maite haunat, ezpain mamitsu eta lehorrak.
Ohe zabalegian jotzen dinat nire sexu motel eta
puztuaz, puztuaz, puztuaz


-Ezin dut gehiago... Hau zoramena da... Zergatik egiten duzue hau... -ahotsa arnasaren erritmo etenaren arabera hausten zen, eutsi ezinik. Atzazalak izaretan sartzen ziren zorrotz, norabait heldu beharrean.

-Gustatzen jatzu, ala ez?

-Bai..., bai..., bai...

-Eta ez dozu gu gelditzea gura...

-Ez dakit..., ez dakit...

-Hik zer usten dona? Emakumea haz, hobeto ezagutzen donaz.

-Ezetz. Bero-bero jagona. Ez dok ikusten izarak aldatu beharko dozanala?

-Zelan... zelan sartu nauzu hemen?

Arantxak, neba-arreben eskuetan, atseginak alde guztietatik iritsirik buru barruan zerbait apurtuko zitzaiolakoan, mamarro erraldoi baten amaraunean sentitzen zen, haren ziztadaren pozoiak liluraturik eta gorputz adar guztiak indargeturik. Eta ez zuen argi bereizten egoera hartatik askatu nahi zuenentz. Egia esan, guztia zelan hasi zen eta bera zelan iritsi zen puntu hartaraino ere ezin zehaztu zuen. Ez zekien aurretik hura saihesteko aukerarik izan zenentz, ezta ze unetan hasi zen bide hartarantz jotzen. Dena ilun eta nahasi zegoen haren burmuinetan, eta ukitzen zuen eskua Unax ala Idarena zen ere ezin bereizi zuen. Bakarrik ezagutzen zuen Unaxena zen gauza bat, halabeharrez harena behar zuena, eta bere azala edo barrua erretzen sentitzen zuen bakoitzean, kristal zorrotz eta finezko zeru baten aurka eztanda egingo zuela begitantzen zitzaion.


Kaleko hego-haize beroak agurtu zuen atepea zeharkatu orduko, minigona aireratzeko mehatxuaz. Esku batez atzetik helduta, autobus geltokira zuzendu zituen urratsak, giltzaren metalezko hotza aspaldian epeldurik zegoela bere eskuaren beropean.

Higanat erakarri nindunan
hire ohatzian leku egin yidan
dakitan geyena ekutsi yidan:
letretan, musikan, larrutan

Bai, Txuma Murugarrenen ahotsaren oihartzunak artean errepikatzen ziren Ainhizeren gogoeten artean. Bizitzako gertaera guztiak daude aurretiaz abestietan; edozein une bizi duzula ere, guztiz egokitzen zaiona aurkitzen da. Baina, abesti osoa gogoraturik, guztiz bat etorriko ez zela zioen bere baitan, beste bertsoak errepikatu ahala.


-Ito behar dut. Hau lorra, zoratu egin gara.

-Ez, Arantxa, hau da zentzua, berreskuratu doguna. Baietz aspaldian ez lez gozatzen zagozala -erantzun zion Unaxek, bestearen bilo ilunaren artetik, ezpainez ezpain, mingainak isuri labainkorra eragiten zuela ezari-ezarian.
Arantxa ihardesten saiatu zen, baina Idak ahoa bete zion bere eztiaz, belaunak ohe buruan, lepa hezurrak katu malgutasunez barrurako arkua marraztuz, adats beltza Unaxen sorbaldak laztantzen.

-Eta onena oraindino iristeko... -esan zuen ahopeka.


Igogailua zegokion solairuan gelditu zen. Ez berak ohi zuen bezain ausart, baina oinak ezagutzen zuen aterantz zuzendu zituen. Ate aurrean gelditu, eta deitu gabe, zuzenean sartu behar zuela gogoratu zitzaion. Agian artean ez zen etxean egongo, baina egun batzuetan kabi bihurturiko logelan itxaron zezakeen. Ertzak azala mintzeraino estutu zuen giltza esku barruan, patrikatik atera baino lehenago. Sarrailan pausatu, astiro barneratu, eta behin baino ez zuen itzuli behar izan. Etxean egongo zen ordurako, seguruenik. Ateari bultz egin, eta barruan zen. Ezkaratzeko argia amataturik zegoen eta berak ere ez zuen piztu. Pasillorantz abiatu, eta hango atea gertu zuenean, barrutik zetozen arnas antzeko hotsak iritsi zitzaizkion... Belarria erne, hitzik atera gabe, senak isiltasuna eskatu balio bezala, aurrera egin zuen. Arnasak ziren, zalantzarik gabe, baina azkartuak, etenak, hautsiak, sakonak... Bihotzak txokorik urrunenean ezkutatu nahi izan zion, uzkur. Zerbaitek itzuli eta arineketan alde egiteko eskatzen zion, aldarrika, baina hara joan behar zuen, logelara, non Unaxek itxarongo ziola esana baitzion. Buruak gero eta ozenkiago zulatzen zion arima, kantuaren beste bertsoez, ahots hura isildu, ukatu nahi bazuen ere, indar osoz. Baina ez zen, ez, isilduko.

Ta gero traizione, ta gero traizione
beltzena egin yidan,
ta gero traizione, ta gero traizione
alu, alu, alu alena, beltzena egin yidan.
Higanat erakarri nindunan
hire ohatzian leku egin yidan...

Ez, kantuek ez zekiten guztia. Guztia ez zen betetzen. Alderdi batzuetan bakarrik zetozen bat bizitza eta abestiak...

-Mesedez... eman atsedena... leher eginda nago... Bihar ezin ibiliko naiz...
Unax azken erasoaldirako, azken isurialdirako prestatu zen. Arreba aserik utziko zuen denboraldi baterako, bereari lasai ekin ahal izateko. Gainera, Arantxarekikoa eginda zegoen. Bat gehiago, eta handik irtenez gero, lotsaren lotsaz, ez zen berriro ausartuko besteen aurrean begietara begiratzen, ezta berarekin berriro geratzen. Ez zuen arratsalde hura ahaztuko, baina errepikatzeko adorerik ere ez zuen izango. Gainera, onartu behar zuen ondo pasatzen ari zela joko harekin. Bultzada pare bat gehiago, eta...

Logelako atea hotsik atera gabe ireki zen, astiro baina zabal-zabal. Bestaldean, neskatila margul eta izutu baten aurpegia ikusi zuten hirurek. Gorputza dar-dar, ikusi gabe begiratu zuen. Arantxaren odola izoztu egin zen, ezer ulertzen ez zuela. Egia esan, pertsona bakar batek ulertzen zuen gertatzen ari zena. Hiru gorputz biluzik, korapilaturik, izerdi eta sexu usain sarkorra, gela itogarri eta iluna, neskatxa ilegorria atean iltzaturik. Denboraz ezin neurtu den dimentsio baten menpe. Segundoa, bere ehuneko guztiak agortu nahi ezean.

Malko txiki baten distirak eten zuen segundo amaigabearen lilura. Baimenik eskatu gabe, tantak bere bidea egin zuen Ainhizeren masailetik, neskatilak itzuli eta arrapaladan alde egin baino lehenago. Ez zuen negar egin nahi, are gutxiago txerri nazkagarri haien aurrean. Gorroto zien. Bertan hil nahi zuen, ulertzen saiatu behar ez izateko.

Inork mugitzea lortu orduko, atearen danbada entzun zen. Unaxek, artean burua guztiz nahasirik, altxatu eta lasterka irten zuen atera, biluzik egoteak ardura izan gabe. Neskatilaren izena errepikatu zuen oihuka, baina alperrik. Urrun zen ezer entzuteko, buruz eta gorputzez.

Arantxak, nahasmena ulertzen hasita, ahal izan zuen moduan jantzi, bere gauzak bildu, eta negar baten alde egin zuen, ahal bezain azkar. Bizitza osoan ez zen hain iraindurik sentitu.

Unax bakardadera itzuli zen, Ida ere desagertua baitzen. Burmuinak erretzen, ohe gainean etzan zen, kaosaren erdian abandonaturik, gogoa azala baino asago. Zer egiten zuen Ainhizek beraren etxean? Zelan sartu zen haraino? Hango izara bustiek ez zioten, baina, erantzungo.

 

« Bizitokia, bizitzaren metafora | Hausnarketa eta poesia »