Hemeretzi urte joan dira orain hurrena nobela publikatu zuenetik: ‘Ecce homo’ (2006). Oraindik orain, plazara atera da berriro Laura Mintegi, ‘Akabo’ (Txalaparta, 2025) argitaraturik, eta berehalakoan bereganatu du hedabideen eta irakurleen arreta.

Hogeitaka urte eta gero, literaturaren plazan zaitugu berriro.
Inoiz ez diot idazteari utzi. Orain ere 250 orrialdeko nobela dut tiraderan gordeta, baina argitaratzeko asmorik gabe. Uste dut dena ez dela errentabilizatu behar: bata da idaztea, beste bat argitaratzea. Hemeretzi urte egin ditut literaturarik argitaratu gabe, baina ez naiz geldirik egon. Politikaren garaian, zarata handia nozitu nuen, eta urteak behar izan nituen zarata hura gainetik kentzeko, anonimatoa berreskuratzeko. Ez dut guztiz lortu, baina bidean noa.

Gatozen oraingo Akabo nobelara, politikaren penak eta nekeak hurrengo elkarrizketa baterako utzita.
Ados…

Eleberriaren atariko, Jacques Lacan filosofoaren aipua dugu, zure nobelaren intentzioen deklarazioa da, nahi baduzu: “Maitatua urrunegi doanean bere buruarekiko traizioan eta bere buruaren engainuan irauten duenean, maitasunak ez dio gehiegi jarraitzen”. Maitasuna, traizioa, engainua... Baina hori baino lehen, zer du Lacanek? Joseba Zulaikak, Lacan. Nelly Arcanek, Lacan. Anne-Marie Lagardek, Lacan…
Psikologiakoa dut doktore tesia, eta tesi haren zuzendaria, berriz, Alain Badiouren ikasle izana zen. Eta Badiourentzat Lacan zen erreferente ezinbestekoa. Lacanek zer duen? Psikologian, bi eskola ere badira: freudianoak, batetik, eta lacanianoak, bestetik. Freud da oinarri eta abiapuntu, baina Lacanek beste koska bat estutu zuen Freuden pentsamendua. Lacanen teoriak adar asko ditu, eta psikologiara ez ezik, artera, politikara eta beste hainbat arlotara hedatzen da. Lacanek bide berriak urratu zituen eta, batez ere, norberak bide berriak ibiltzeko aukera ezarri zuen. Nik literaturan ibili ditut haren bideak. Hala ere, Lacan ulertzea ez da erraza eta, izatekotan, eskuragarriagoa zaigu Badiouk egiten digun interpretazioaren bidez. Lacan ez dakit, baina Badiou badago nire liburuetan. Guztietan.

Non da Akabo-ren genesia?
Esan behar dut nire lan guztiek genesi prozesu oso luzea dutela. Idatzi nahi dudana idazten jartzen naizenerako, bi, lau edo hamar urte egon ahal izan da mamitzen nire barruan. Bestalde, literaturaren plazara nobela batekin berriz irteteko beharra nuen. Garai batean, editoreen presioa nuen, zerbait argitaratzeko; gero, uste dut amore eman zutela. Azken urte hauetan, berriz, publikatu eta irakurleen feed back-a jasotzeko beharra sentitu dut eta, zorionez, argitaletxeak nire lana onartu du.

Eta etorri da lan berria. Nondik sortua, jakin baliteke?
Hitz bat da hor gakoa: traizioa. Nire lanetan beti ibili dut zerbait ulertu nahia: ulertu nahia maitemina [Sisifo maite minez], ulertu nahia intzestua [Bai… baina ez], ulertu nahia tortura [Legez kanpo]… Kasu honetan, ulertu nahia traizioa. Zergatik gertatzen da traizioa, atzera-bueltarik ez duen gauza hori? Traizioa gertatzen bada, konfiantza galtzen bada, hautsi da ontzia, ez dago konpontzerik.

“Ulertu nahia”, esan duzu. Ulertu duzu traizioa?
Bai. Nobela guztiek erakutsi didate zerbait. Gezurra ematen du, baina nobela mamitzen hainbat urte eman eta gero, badakit zerbait ikasi dudana. Askotan, irakurleei beren komentarioak entzun, eta jabetzen naiz: “Horixe da ikasi dudana!”. Eta, gehienetan, esaldi batek laburtzen du ikasitakoa. Intzestuaren kasuan, ikasi nuen kanpotik oso dramatikoa den egoera bat, barrutik besterik izan litekeela eta, gainera, gabezia batetik sortzen dela. Maiteminaren kasuan, ikasi nuen ez garela maitemintzen pertsonaz, maitasun beharraz baizik. Nerea eta biok nobelaren kasuan, ikasi nuen askoz presenteago dagoela absentzia bat, presente dagoena baino. Urteak eman ohi ditut pentsatzen, idazten, ideiak mamitzen eta, azkenean, esaten dut: “Horixe ikasi dut!”.

Sheena eta Manu ditugu zure nobelako protagonistak. Bertan, maiteminaren komunikaziotik inkomunikaziorik gogorrenera igarotzen dira, traiziora, batak bestea hiltzeraino. Nobelaren hasiera beretik kontatu duzu Sheenak Manu akabatu duela. Ez duzu misteriorik gorde.
Ez. Horixe gertatu behar zen. Nire ustez, jakin-min bikoitza sortzen du Sheenak Manu hasieratik hiltzea. Batetik, zer gertatu den jakin nahi du irakurleak. Bestetik, Sheena harrapatuko duten, ala ez. Eta uste dut jakin-min horrek funtzionatzen duela. Irakurri duten batzuek horixe esan didate, behintzat, liburua ziztuan irakurri dutela, thriller baten modura: irakurleak jakin nahi du nola heldu diren Sheena eta Manu egoera horretara, eta jakin nahi du Sheenak Manu hil, izozkailuan sartu, lurperatu… eta harrapatuko duten ala ez. Hala ere, hori liburua irakurtzeko modu jakin bat baino ez da, irakurketa modu asko ditu nobela honek, eta niri, egia esan, bestelako moduak gehiago interesatzen zaizkit: komunikazioari buruzko gogoeta, hizkuntza gutxituei buruzko hausnarketa…

Komunikazioari buruzko gogoeta, edo harako Mikel Laboaren kantua bezala esan beharko dugu: komunikazio-inkomunikazioa. Zeren sintoma da inkomunikazioa?
Zekenkeriarena, eskuzabaltasunik ezaren sintoma argia, solaskide izan nahi ez izatearena…

Ez dago ezjakintasunik? Komunikatzen ez jakitea, alegia?
Nire ustez, ez. Eskuzabal jokatzea da gakoa, hitz egitea, solaskide izatea.

Akabo-ko pertsonaien gaitza da (in)komunikazioa, ala gure gizartearena, oro har?
Eta nola bereiztu bata bestetik!

Arestian esan dugunez, nobelaren hasieran ageri da Sheenak Manu akabatu duela. Indarkeria matxistaren garai beldurgarri honetan, emakumeak du gizona hiltzen…
Horri dagokionez, irakurle batek egindako oharra kontatuko dizut, pentsarazi egin dit eta: irakurle horrek ikuspuntu feminista batetik kritikatu dit nobela, esanez emakumeak gizona hiltzen duela, nire beste nobela batean ama batek seme-alabak abandonatzen dituela… Pentsarazi egin dit, esaten baitu normalean alderantziz gertatzen dela, gizonezkoak hiltzen duela emakumea. Kasu honetan, nik argi nuen gertatutakoa: bizirauteko ariketa bat egiten du Sheenak. Eta nobelan esplikatzen da: edo 1 edo 0; edo naiz, edo ez naiz. “Zuk ez izatera naramazu eta, nik, izatekotan, akabatu egin behar zaitut”. Defentsa propioan egindako hilketa litzateke.

Epaileak ez lizuke onartuko…
Seguruena, ez. Baina, badakizu, nobelagileok nahi duguna egiten dugu, jainko txikiak bezalakoak gara: inor hil dezakegu, edo jaioarazi… nahi duguna! Frantsesek esaten dutena da, idazleek faire monde egiten dutela; mundua egiten dutela, alegia. Sormenak badu jainko izatetik zerbait.

Ez alferrik, mundua egin duzu zeuk ere Akabo-n. Nondik sortu dituzu Sheena eta Manu, adibidez?
Oso luze egon naiz pertsonaia horiek eraikitzen, nire ustez erreal bihurtu arte. Horretan saiatzen naiz. Esate baterako, Bai… baina ez idazten ari nintzenean, Londresen nenbilen eta, besteak beste, Hyde Park-en. Egun batean, hantxe nengoen ni, koadernoa hartuta, lepoa zuhaitz baten kontra bermatuta, ondoan bizikleta neukala. Halako batean, nire nobelako pertsonaia pasatzen ikusi nuen. Bera zen, nik buruan neukana! Nire aurretik pasatu zen eta, nik, koadernoa gorde, bizikleta hartu eta bere atzetik joan nintzen. Ikusi nahi nuen non bizi zen, norekin… Nire pertsonaia zen! Eta, orain, Sheena eta Manu, ez dira bene-benetakoak, baina errealak balira bezala da, egunero nirekin batera bazkalduko balute bezala.

Eta ibilarazi dituzu toki errealetan, bateko Oxford, besteko Bartzelona, EHUren Leioa, Maruri… Eta ibili ere, handik hona, hemendik hara, aldika, denboran atzera-aurrera kapitulurik kapitulu, paraleloan. Deigarri da egitura hori ere.
Oso intuitiboa izan da, nik ez dut-eta eskemarik egiteko ohiturarik: idatzi nahi dudana idazten dut, adierazi nahi dudana adierazten, zekenkeriarik gabe. Esate baterako, artikulu bat idatzi behar izaten dudanean, batzuetan informazioa dosifikatu egiten dut eta amaierarako gorde, esaterako., baina nobela bat idazterakoan ez diot neure buruari trabarik jartzen, suizida jokatzen dut, intuizioz, barnetik bizi dut. Hala ere, beti ditut euskarriak, eta, kasu honetan, traizioa izan da euskarrietako bat: idazten galduta ibili naizenean hitz horrek eraman nau behar nuen bidera beti.

Horixe esaten dute idazle guztiek, sormen prozesuak berezkoa duela krisia, edo galduta ibiltzeko momentua, zuk bezala esanda.
Idazten ari zarenean, beti izaten da krisia, arraroa litzateke halakorik ez gertatzea. Eta, momentu horretan, ez dago pertsonaietan gehiago sakontzea beste biderik. Ni ez naiz jartzen beste batzuek egiten dutena imajinatzen, ni pertsonaia horiek izaten saiatzen naiz. Eskizofrenia ariketa potentea da!

Baina zu ez zara pertsonaia horiek, ageri denez.
Ez naiz, baina aktoreek egiten dutena egiten dut nik ere, haien larruan sartzen naiz, pertsonaien barruan. Hori egin eta gero, aktoreei asko kostatzen zaie pertsonaia hori gainetik kentzea, zenbait rol interpretatzeak nortasun arazoak ere eragiten dizkie. Berdin gertatzen zaie nobelagileei.

Ez dizugu halakorik opa, nortasun arazorik, alegia, eta, bai, aldiz, hemeretzi urte baino lehen plazaratzea berriro hurrengo nobela.
Baina nobela honen musika entzuteari utzi arte ezin izango dut hurrengoa entzun, hurrengo nobelarik idatzi. Sisifo… idatzi eta gero, luzaro ez nuen besterik idatzi, ze haren musika ez zitzaidan puska batean gogotik joan. Behin baino gehiagotan hitz egin dut horretaz irakurle klubetan. Sisifo… aipatu dut, baina Ecce homo, adibidez, ezustean pasatu da. Eta, hala ere, aurrekoa baino askoz nobela hobea da, ikuspegi literariotik! Tere Irastortzak esan zidan: “Nola asmatu duzu elkarrizketa mota hori, ordea? Pentsatzen dutena entzuten da, baina, aldiz, esaten dutena ez da entzuten? Non ikasi duzu hori?”. Eta ez nuen inon ikasia, neuk asmatu nuen, edo asmatu nuela uste dut. Ez dakit. Literarioki, eta literaturaren teoriaren ikuspuntutik, askoz ere hobea da Ecce homo Sisifo… baino.

Eta, orduan?
Ecce homo-k ez du maiteminaz hitz egiten! Mundu guztia ez dabil politikan, baina mundu guztia maitemindu da noizbait, ez gaude horren kontra bakunatuta, edonoiz maitemindu gaitezke, 15 urterekin nahiz 60rekin.

Elkarrizketa honetan behin baino gehiagotan aipatu dituzu irakurle klubak, haietan ere parte hartu ohi duzu. Hedabideetan ere nahizu-nahizu ageri zara. Lehengo batean, Bizkaia Irratian izan zintugun, Mikel Antzak gidatzen duen Irakurrieran programan. Nahiago omen duzu zeure baitara bildurik egon, baina liburua plazaratzeak irakurleei eta hedabideei erantzutea ere badakarrela esan zenuen. Morrontza horixe, alegia.
Oso kontzientea naiz horretaz. Jendartera ateratzeak horixe du, batarekin eta bestearekin egon beharra, hau eta hura esplikatu beharrra. Lan bat argitaratuz gero, errespetu falta ikaragarria iruditzen zait irakurle eta gainerakoei ez kasu egitea. Errespetu falta litzateke, lehenik, editorearekiko, liburua argitatzeko mesedea egin baitizu, eta ez da mesede txikia, jasotzen dituzten originalen %80 baztertzen baitituzte argitaletxeek, %20 baizik ez baitute publikatzen. Argitaratzeko suertea izanda, ordainetan, gutxienez promozio eta sustapen lanetan parte hartzea dagokio idazleari, liburua saltzen eta jendeaganaino heltzen laguntzeko.

Deserosotasunak deserotasun?
Bai. Beti nobela beraz ari bazara, ezin aldiro gauza ezberdinik esan, nahitaezkoa da errepikatzen ibiltzea, deseroso samarra da. Eta deseroso ez ezik, ez zait kazetariarentzat zuzena iruditzen. Ez da erraza, hala ere, baina elkarrizketa bakoitzean zerbait berri adierazten saiatzen naiz. Eta oraingo honetan ere, badira zenbait gauza orain artean esan ez ditudanak. Eta sei-zazpi elkarrizketa ere eginak ditut!

Honenbestez, Durangoko Azokarako prest, idazle gazteen artean leihatzeko gertu?
Kar, kar… Batzuk ezagutu ere egiten ditut, baina ez ditut lehiakide kontsideratzen. Batzuk oso onak datoz, edo dira.

Idazleak gehiago direla, irakurleak baino, esaten hasita dago jendea. Gutxi irakurtzen dela, alegia.
Irakasle naiz, ikasleek gutxi irakurtzen dute. Edo irakurtzen dute, baina ez guk nahiko genukeen moduan, edo guk irakurri ohi dugun eran: Harry Potterren bilduma osoa irakurtzeko kapaz dira, bai, baina batez ere pantailetan irakurtzen dute —ez gutxi—, baina saltoka. Asko kostatzen zaie kontzentratzea, horretaz ere konturatuta gaude irakasleok.

Orain, bai, Laura, zure nobela honen tituluarekin batera, akabo Akabo-ri buruz hitz egitea.
Nire nobelaren tituluak hiru hitz zituen, hirurak sinonimoak, baina Garazi Arrula [Txalaparta] editoreak hitz bakarraren alde egin zuen, eta eskertzen diot hautua, asmatu zuela uste dut.